نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 38
سكان در آن دو، و
جميع حوادث و افعال و اقوالى كه از آثار وجودى آنان است، از آن خدا است، و همچنين
نظامى كه در پهناى شگفتانگيز عالم جارى است به دست او است، پس او شنواى گفتارها و
صداها و اشارههاى ما است، و داناى به اعمال و افعال نيك و بد ما و عدل و ظلم ما و
احسان و اسائه ما و سعادت و شقاوتهايى است كه نفس ما كسب مىكند، و چگونه دانا به
جميع اينها نباشد، و حال آنكه همه ما را او در ملك خود و به اذن خود ايجاد فرموده؟
و نحوه وجودى اين نوع، يعنى خوب و بد، عدالت و ظلم، اطاعت و معصيت و هر يك از
لغاتى كه دلالت بر معانى ذهنى دارند، همه امورى هستند علمى، به اين معنا كه جز در
ظرف علم وجود تحقق ندارند، و لذا مىبينيم عملى را كه انسان انجام مىدهد وقتى آن
را خوب و يا بد، معصيت و يا اطاعت مىناميم كه از روى علم و عمد انجام يافته باشد،
و همچنين صوتى كه از تركيب چند حرف از دهان آدمى بيرون مىآيد وقتى كلام خوانده
مىشود كه از روى علم صادر شده و گويندهاش معناى آن را قصد كرده باشد.
با اين حال
چگونه ممكن است بشر اين امور علمى را در نفس خود مالك باشد، و به آن همانطور كه
هست علم پيدا كند، آن وقت خدايى كه مالك او است از آن امور بى خبر باشد؟
(خوب دقت
فرمائيد).
و حال آنكه
خداى سبحان كسى است كه اين عالم را با وسعت عجيبى كه در عناصر و بسائط و مركبات آن
وجود دارد و ما آدميان جزء بسيار كوچكى از آنيم، ايجاد فرموده و اين كارگاه عظيم
را تحت شرايط و نظامى حيرتآور بگردش درآورده است، و در تحت همان نظام نسل آدمى را
زياد كرده، و نظام خاصى در بين افراد اين نوع اجراء نموده، آن گاه وى را به وضع
لغات و اعتبار سنن و وضع امورى اعتبارى و قراردادى هدايت فرموده، و پيوسته با ما و
ساير اسباب قدم به قدم همراهى كرده و ما را لحظه به لحظه به معيت ساير اسباب و آن
اسباب را به معيت ما در مسير ليل و نهار براه انداخته، و حوادثى بيرون از شمار يكى
پس از ديگرى پديد آورده است.
تا آنجا كه
يكى از ما توانسته به كلامى لب بگشايد و همين كه لب به كلامى گشود معنايى را در
دلش الهام نموده، و همان لفظ را دوباره در تعريف آن معنا بر زبانش جارى ساخته است،
تا كاملا آن را از بر كرد و براى هميشه فهميد اين لفظ داراى اين معنا است، آن گاه
مخاطبش را هم گوشى داد تا بتواند آن صوت را از آن متكلم بشنود، و به محض شنيدن،
همان معنا را در دل او هم القاء نموده و به تعليم الهى خود آن معنا را به قوه فكر
او خورانيده و فهمانده، سپس مخاطب را با اراده خودش وادار كرد تا او هم لفظ مزبور
را فقط در همان معنا بكار ببرد، و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 7 صفحه : 38