(هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ)[1] البته اين در صورتى است كه خطاب در اين آيه خطاب به همه مردم باشد.

اين قسم از كتابهاى مذكور در قرآن به اعتبار منقسم شدن مردم به دو دسته نيكوكاران و زشتكاران طور ديگر نيز تقسيم شده، و آن تقسيم اينگونه كتابها است به كتاب فجار و كتاب ابرار كه در آيه زير آمده:(كَلَّا إِنَّ كِتابَ الفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ وَ ما أَدْراكَ ما سِجِّينٌ كِتابٌ مَرْقُومٌ) تا آنجا كه مى‌فرمايد:(كَلَّا إِنَّ كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ وَ ما أَدْراكَ ما عِلِّيُّونَ كِتابٌ مَرْقُومٌ يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ)[2].

قسم سوم كتبى است كه جزئيات نظام عالم و حوادث واقعه در آن را ضبط مى‌كند. از بعضى آيات برمى‌آيد كه اين كتابها نيز چند نوعند: يكى آن كتابى كه مطالب نوشته شده در آن به هيچ وجه تغيير نمى‌پذيرد، مانند كتاب مذكور در آيه‌(وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ)[3] و آيه‌(وَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ)[4] و آيه‌(وَ عِنْدَنا كِتابٌ حَفِيظٌ)[5] و آيه‌(لِكُلِّ أَجَلٍ كِتابٌ)[6] البته اين آيه مخصوص حوادث لا يتغير نيست، و ليكن اطلاقش اين قسم حوادث را هم شامل مى‌شود، چون اجل‌ها دو قسمند يكى اجل‌هاى لا يتغير، و يكى آن اجل‌هايى كه قابل تغيير هست.

و به هر حال احتمال دارد اين نوع كتاب هم خود دو قسم باشد: يكى كتاب عامى كه حافظ جميع موجودات و حوادث جارى است، و ديگر كتاب خاصى كه مخصوص به يك يك موجودات و مشتمل بر حوادث هر موجود مى‌باشد، آيه‌اى كه در آخر ايراد شد و همچنين آيه‌

[1] اين نامه ما است كه به حق بر ضرر شما سخن مى‌گويد كه ما آنچه راى عمل مى‌كرده‌ايد نسخه برداشته‌ايم. سوره جاثيه آيه 29

[2] نه، اصلا كتاب و نامه بدكاران در سجين است و تو چه دانى كه سجين چيست؟ كتابى است نوشته- تا آنجا كه مى‌فرمايد- نه، اصلا نامه نيكان در عليين است و تو چه دانى كه عليين چيست؟ كتابى است نوشته كه مقربان شاهد آنند. سوره مطففين آيات 7- 9 و 18- 20

[3] از پروردگارت در آسمان و زمين هموزن ذره‌اى نهان نيست، و نه كوچكتر از اين و نه بزرگتر مگر اينكه در مكتوبى روشن است. سوره يونس آيه 61

[4] سوره يس آيه 12

[5] سوره ق آيه 4

[6] سوره رعد آيه 38