بوده نه اسحاق.

و نيز روايات وارد از ائمه اهل بيت (ع) همه تصريح دارند بر اينكه ذبيح، اسماعيل (ع) بوده. و اما در روايات وارده از طرق عامه، در بعضى از آنها اسماعيل (ع) و در بعضى ديگر اسحاق اسم برده شده. الا اينكه قبلا هم گفتيم و اثبات هم كرديم كه روايات دسته اول موافق با قرآن است، و روايات دسته دوم چون مخالف با قرآن است قابل قبول نيست.

[كلام نادرست طبرى در تاريخ خود كه اسحاق (ع) را ذبيح دانسته‌]

طبرى در تاريخ خود مى‌گويد: علماى پيشين اسلام اختلاف كرده‌اند در اينكه آن فرزندى كه ابراهيم (ع) مامور به قربان كردن او شد كداميك از دو فرزندش بوده، بعضى گفته‌اند اسحاق بوده، و بعضى ديگر گفته‌اند: اسماعيل، و بر طبق هر دو قول از رسول خدا 6 نيز روايت وارد شده. و ما اگر در بين اين دو دسته روايات يك دسته را صحيح مى‌دانستيم البته بر طبق همان حكم مى‌كرديم و ليكن روايات هيچكدام بر ديگرى از جهت سند ترجيح ندارد، لذا ناگزير بر طبق آن رواياتى حكم مى‌كنيم كه موافق با قرآن كريم است، و آن رواياتى است كه مى‌گويد: فرزند نامبرده، اسحاق بوده، چون قرآن كريم دلالتش بر صحت اين دسته از روايات روشن‌تر است، و اين قول بهتر از قرآن استفاده مى‌شود.

طبرى رشته كلام را ادامه داده تا آنجا كه مى‌گويد: اما اينكه گفتيم دلالت قرآن بر صحت اين دسته از روايات روشن‌تر است براى اين بود كه قرآن پس از ذكر دعاى ابراهيم خليل (ع) در موقع بيرون شدن از ميان قوم خود با ساره به سوى شام، مى‌فرمايد:(إِنِّي ذاهِبٌ إِلى‌ رَبِّي سَيَهْدِينِ رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ) و اين دعا قبل از آن بود كه اصلا به هاجر برخورد كند، و از او فرزندى بنام اسماعيل به وجود آيد. آن گاه دنبال اين دعا اجابت دعايش را ذكر مى‌كند، و او را به وجود غلامى حليم بشارت مى‌دهد- و سپس مساله خواب ديدن ابراهيم (ع) مبنى بر اينكه همين غلام را پس از رسيدن به حد رشد ذبح مى‌كند بيان مى‌فرمايد.

و از آنجايى كه در قرآن كريم بشارت به فرزند ديگرى به ابراهيم داده نشده، و در پاره‌اى از آيات مانند آيه‌(وَ امْرَأَتُهُ قائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْناها بِإِسْحاقَ وَ مِنْ وَراءِ إِسْحاقَ يَعْقُوبَ)[1] و آيه‌(فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قالُوا لا تَخَفْ وَ بَشَّرُوهُ بِغُلامٍ عَلِيمٍ فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَكَّتْ وَجْهَها وَ قالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ)[2] صراحتا بشارت را در باره ولادت اسحاق ذكر

[1] سوره هود آيه 71

[2] سوره ذاريات آيه 28