اجراى مشيتش مى‌باشد، و بنا بر اين هيچ يك از اين مخلوقات كه شما به خداييشان مى‌پرستيد تاثيرى در صفات و افعال صادره از پروردگار من ندارد، نه به شفاعت، و نه به نحوى ديگر. زيرا اگر علم خداى تعالى به جميع موجودات محيط نبود، تصور مى‌شد كه شفيعى در درگاه او شفاعت نموده، او را از وجوه و مرجحات عملى و يا مرجحات ترك عملى خبردار سازد و با داشتن چنين تقربى به يكى ضرر و به ديگرى نفع رساند - آن گاه اضافه كرده است كه: ما اين معنا را براى اين آيه شريفه از ساير آياتى كه متعرض مساله شفاعت و نفى آنند، مانند آيه‌(مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا يُحِيطُونَ بِشَيْ‌ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِما شاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ) استفاده كرده‌ايم و به نظر ما بهترين معنايى است كه براى آيه شده و تفسير قرآن به قرآن است.

اين بود كلام مفسر مذكور و خلاصه‌اش اين است كه جمله‌(وَسِعَ رَبِّي كُلَّ شَيْ‌ءٍ عِلْماً) بيان و تعليلى است براى نترسيدن ابراهيم از هيچيك از موجودات، چه آلهه مشركين و چه غير آن، گويا فرموده است: من از ضرر هيچيك از خدايان شما و هيچيك از موجودات ديگر نمى‌ترسم، زيرا پروردگار من از حال هر موجودى با خبر است، و در نتيجه خودش به تنهايى و بدون احتياج به شفيع، هر مخلوقى را كه بخواهد خلق نموده، و با قدرت مطلقه‌اى كه دارد خواسته‌هايش را انفاذ و اجرا مى‌كند، پس نيازمند به شفيعى كه او را به آنچه نمى‌داند تعليم دهد نيست. و ليكن خواننده محترم به خوبى مى‌داند كه مساله بى اثر بودن شفعا در كارهاى خداوند تنها با سعه علم او اثبات نمى‌شود، بلكه همانطورى كه در كلام مفسر مذكور هم ديديد بايد پاى قدرت و مشيت مطلق او نيز به ميان بيايد تا اين ادعا اثبات گردد- و مشيت هم صفت فعل است نه چنان كه اين قائل گمان مى‌كرد صفت ذات باشد- و حال آنكه در آيه مورد بحث اسمى از قدرت، و مشيت و اطلاق آن دو برده نشده، و تنها سعه علم او ذكر شده است.

و اما اينكه گفت آيات دال بر نفى شفاعت هم دلالت بر اين معنا دارد، توهم عجيبى است. زيرا آيات مزبور در مقام اثبات شفاعت به اذن خداى سبحان است، نه در مقام نفى آن تا تفسير آيه مورد بحث به آن آيات تفسير قرآن به قرآن باشد، و چگونه مى‌توان گفت آيه مورد بحث و آيات شفاعت، سببيت و تاثير را از عالم مشهود نفى مى‌كند، و حال آنكه قرآن كريم از اول تا به آخرش هر بحثى كه مى‌كند بر مبناى سببيت و بر اساس اصل عمومى عليت و معلوليت است.

و ما اين معنا را بارها در خلال اجزاى اين كتاب مدلل و روشن ساخته‌ايم.

( وَ كَيْفَ أَخافُ ما أَشْرَكْتُمْ وَ لا تَخافُونَ أَنَّكُمْ أَشْرَكْتُمْ بِاللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ‌)