باز به عبارتى ديگر: آيا موجوداتى كه در ظرف اين عالم قرار دارند و آيه مورد بحث به طور عموم از آنها اسم برده مانند خطوطى هستند كه در كتاب قرار مى‌گيرد؟ يا آنكه مانند مطالب خارجى است كه يك واقعه‌نگار معناى آن را در قالب الفاظى در كتاب خود درج نموده و آن معانى به تبع آن الفاظ با خارج منطبق مى‌گردد؟ آيا وقوع اشياء در كتاب مبين به اين معنا است و يا به آن معنا؟ از آيه شريفه‌(ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها)[1] چنين برمى‌آيد كه نسبت كتاب مبين به حوادث خارجى نسبت خطوط برنامه عمل است به خود عمل. از آيه‌(وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ)[2] و آيه‌(لا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي الْأَرْضِ وَ لا أَصْغَرُ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ)[3] و آيه‌(قالَ فَما بالُ الْقُرُونِ الْأُولى‌، قالَ عِلْمُها عِنْدَ رَبِّي فِي كِتابٍ لا يَضِلُّ رَبِّي وَ لا يَنْسى‌)[4] و از آيات ديگرى نيز اين معنا استفاده مى‌شود، پس كتاب مبين- هر چه باشد يك نحوه مغايرتى با اين موجودات خارجى دارد- كتابى است كه نسبت به موجودات خارجى تقدم داشته و بعد از فناى آنها هم باقى مى‌ماند، عينا مانند خطوط برنامه كه مشتمل بر مشخصات عمل بوده، قبل از عمل وجود داشته و بعد از آن هم باقى مى‌ماند.

شاهد ديگر بر اينكه مراد از كتاب مبين معناى اول است اين است كه ما به چشم خود مى‌بينيم كه موجودات و حوادث جهان تحت قوانين عمومى حركت در حال تغيير و دگرگونى هستند، و حال آنكه آياتى از قرآن دلالت دارند بر اينكه آنچه كه در كتاب مبين است قابل تغيير و دگرگونى نيست، مانند آيه‌(يَمْحُوا اللَّهُ ما يَشاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ)[5] و آيه‌

[1] هيچ مصيبتى در زمين و در نفوس شما پيش نمى‌آيد، مگر اينكه قبل از تحقق دادنش، آن را در كتابى نوشته بوديم. سوره حديد آيه 22

[2] در زمين و در آسمان چيزى به اندازه ذره‌اى از پروردگار تو پوشيده نيست، و هيچ موجودى كوچكتر و بزرگتر از آن نيست، مگر اينكه در كتاب مبين هست. سوره يونس آيه 61

[3] چيزى به سنگينى ذره در آسمانها و زمين نيست كه از وى پوشيده باشد، و هيچ چيز كوچكتر از ذره و نه بزرگتر از آن نيست، مگر اينكه در كتاب مبين نوشته شده است. سوره سبا آيه 3

[4] گفت: مردمان گذشته كه به دين تو ايمان نداشتند( و مانند ما بت‌پرست بودند) چطور شدند؟

موسى گفت: علم اينكه آنان چه كردند و چه جزائى ديدند، در كتابى نزد پروردگار من است، و پروردگار من چيزى راى اشتباه و فراموش نمى‌كند. سوره طه آيه 52

[5] خداوند آنچه راى كه بخواهد محو نموده و آنچه راى كه بخواهد اثبات مى‌كند و در نزد او سرچشمه و اصل كتاب است. سوره رعد آيه 39