نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 155
وقتى ضامن اجرا ندارد چه فايده؟ و دليل نداشتنش
همين است كه در طول چهارده قرن به جز چند روزى در همان اوائل بعثت نتوانست خود را
حفظ كند و جاى خود را به قيصريت و كسرويت داد و حكومتش به صورت حكومتى امپراطورى
در آمد، آن هم بصورت ناهنجارترين و فجيعترين وضعش، و اعمالى را مرتكب شد كه
امپراطوريهاى قبل از او هرگز مرتكب نشده بودند، به خلاف حكومت زائيده شده از تمدن
غرب، كه همواره روى پاى خود ايستاده هيچ تغيير ماهيتى نداده است.
[شبههاى
كه دل غرب زدگان را به خود مشغول داشته است]
و همين خود
دليل بر اين است كه تمدن غربىها پيشرفتهترين تمدن و نظام اجتماعيشان متقنترين و
مستحكمترين نظام است كه سنت اجتماعى و قوانينش بر اساس خواست مردم و هر پيشنهادى
است كه مردم از روى طبيعت و هوا و هوسهاى خود مىكنند و در اين باره معيار آن را
خواست اكثريت و پيشنهاد آنان قرار داده، چون اتحاد و اجتماع كل جامعه در يك خواست
به حسب عادت محال است، (و هيچ نظامى نمىتواند آنچه را مىكند مطابق ميل كل جامعه
باشد، از سوى ديگر تحميل خواست اقليت بر اكثريت هم معقول نيست) و غلبه اكثر بر اقل
سنتى است كه در طبيعت نيز مشهور است، چرا كه ما مىبينيم هر يك از علل مادى و
اسباب طبيعى اكثرا مؤثر واقع مىشوند، نه پيوسته و على الدوام، و همچنين از ميان
عوامل مختلف و ناسازگار، اكثر مؤثر واقع مىشود نه همه، و نه اقل، به همين جهت
مناسب است كه هيكل اجتماع نيز هم از نظر غرض و هم به حسب سنتها و قوانين جاريه در
آن، بر اساس خواست اكثر بنا شود و اما اين فرضيه كه دين پيشنهادى را كه مىدهد در
دنياى حاضر جز آرزويى خام نيست و از مرحله فرض تجاوز نمىكند و تنها مثالى است كه
جايش در عقل و ذهن است و نه در خارج ولى تمدن عصر حاضر در هر جا كه قدم نهاده
نيروى مجتمع و سعادتش را و تهذيب و طهارت افرادش از رذائل را ضمانت كرده است،
(البته منظور از رذائل هر عملى است كه جامعه آن را نپسندد) نظير دروغ، خيانت، ظلم،
جفا، خشونت، خشكى و امثال آن.
اين مطالب
خلاصه و فشرده خيالاتى است كه دل غربزدگان ما را به خود مشغول نموده، مخصوصا
تحصيل كردههاى مشرق زمين را كه به اصطلاح رشته تحصيلشان بحث در مسائل اجتماعى و
روانى است، چيزى كه هست اين آقايان بحث را در غير موردش ايراد كردند در نتيجه حق
مطلب بر ايشان مشتبه شده است و اينك توضيح آن.
اما اينكه
مىپندارند سنت اجتماعى اسلام در دنيا و در مقابل سنن تمدن فعلى و در شرايط موجود
در دنيا قابل اجرا نيست به اين معنا كه اوضاع حاضر دنيا با احكام اسلامى
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 155