نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 154
نمىتواند منفعل نشود بلكه خود را ناچار مىبيند
به اين كه از جامعه پيروى كند، حتى در اين دو حال كه گفته شد فعل و انفعال اجتماع
شعور و فكر را از افراد و اجزا خود سلب مىكند.
و همين معنا
ملاك اهتمام اسلام به شان اجتماع است، اهتمامى كه تا كنون نديده و ابدا نيز
نخواهيم ديد كه نظيرش در يكى از اديان و در يكى از سنن ملتهاى متمدن يافت شود (هر
چند كه ممكن است خواننده محترم اين دعوى ما را نپذيرد).
علت اين شدت
اهتمام هم روشن است، براى اينكه وقتى تربيت و رشد اخلاق و غرائز در يك فرد انسان
كه ريشه و مبدأ تشكيل اجتماع است مؤثر واقع مىشود كه جو جامعه با آن تربيت معارضه
نكند و گرنه از آنجايى كه گفتيم قدرت نيروى جامعه، فرد را در خود مستهلك مىكند،
اگر اخلاق و غرائز جامعه با اين تربيت ضديت كند يا تربيت ما اصلا مؤثر واقع
نمىشود و يا آن قدر ناچيز است كه قابل قياس و اندازه گيرى نيست (و مثل اين
مىماند كه ما بخواهيم يك ماهى قزلآلا را در آب شور تربيت كنيم كه اگر در همان
روزهاى اول ماهى كوچولوى ما از بين نرود، تربيت ما آن طور كه بايد و آن طور كه به
زحمات، ما بيارزد مؤثر واقع نمىشود مترجم ).
به همين جهت
است كه اسلام مهمترين احكام و شرايع خود از قبيل حج و جهاد و نماز و انفاق را و
خلاصه تقواى دينى را بر اساس اجتماع قرار داد و علاوه بر اينكه قواى حكومت اسلامى
را حافظ و مراقب تمامى شعائر دينى و حدود آن كرده و علاوه بر اينكه فريضه دعوت به
خير و امر به معروف و نهى از تمامى منكرات را بر عموم واجب نموده، براى حفظ وحدت
اجتماعى هدف مشتركى براى جامعه اعلام نموده، و معلوم است كه كل جامعه هيچوقت بى
نياز از هدف مشترك نيست، و آن هدف مشترك عبارت است از سعادت حقيقى، (نه خيالى) و
رسيدن به قرب و منزلت نزد خدا، و اين خود يك پليس و مراقب باطنى است كه همه نيتها
و اسرار باطنى انسان را كنترل مىكند تا چه رسد به اعمال ظاهريش، پس در حكومت
اسلامى اگر مامورين حكومتى كه گفتيم موظف به دعوت به خير و امر به معروف و نهى از
منكرند اطلاعى از باطن افراد نداشته باشند، باطنها بى پليس و بدون مراقب
نماندهاند، و به همين جهت گفتيم اهتمام به امر اجتماع در حكومت و نظام اسلامى بيش
از هر نظام ديگر است.
5- آيا سنت
اجتماعى اسلام، ضمانت بقا و اجرا دارد؟
ممكن است
خواننده محترم بگويد: گيرم دعوى شما حق باشد، يعنى نظام اجتماعى، عالىترين نظام و
نظر اسلام در پديد آوردن جامعهاى صالح، پيش رفتهترين و متقنترين و اساسىترين
نظريهها باشد و حتى از نظريه جوامع پيشرفته عصر حاضر نيز متقنتر باشد، ولى
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 4 صفحه : 154