عبارت دانسته از دعوت به سوى خدا با بصيرت، و پرستش خالصانه و بدون شرك پس سبيل پيامبر اسلام دعوت و اخلاص و پيروى او در اين دعوت و اخلاص است.

پس دعوت و اخلاص بالاصاله صفت خود آن جناب و به تبع صفت پيروان او است.

آن گاه در آيه:(ثُمَّ جَعَلْناكَ عَلى‌ شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْها)[1] مى‌فرمايد: شريعتى را كه تشريع كرده تبلور دهنده اين سبيل، يعنى سبيل دعوت و اخلاص است.

و نيز در آيه:(فَإِنْ حَاجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلَّهِ وَ مَنِ اتَّبَعَنِ)[2] آن سبيل را براى بار دوم روش تسليم خدا شدن خوانده: و در آيه شريفه:(وَ أَنَّ هذا صِراطِي مُسْتَقِيماً فَاتَّبِعُوهُ)[3] روش اسلام را به خودش نسبت داده، و آن را صراط مستقيم خود خوانده است.

پس با اين بيان و اين آيات روشن گرديد كه اسلام يعنى شريعتى كه براى پيامبر اسلام تشريع شده، (و عبارت است از مجموع معارف اصولى و اخلاقى و عملى و سيره آن جناب در زندگى)، همان سبيل اخلاص است، اخلاص براى خداى سبحان كه زير بنايش حب است پس اسلام دين اخلاص و دين حب است.

و از بيانات طولانى گذشته معناى آيه مورد بحث ما روشن مى‌گردد، و معلوم مى‌شود آيه:(قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ)، چه معنايى دارد، پس مراد از آيه و خدا داناتر است اين شد كه اگر مى‌خواهيد در عبادت خود خالص شويد و عبادت شما بر اساس حب حقيقى باشد، اين شريعت را كه زير بنايش حب است و تبلور دهنده اخلاص و اسلام مى‌باشد و صراط مستقيم خدا است و سالك خود را با نزديك‌ترين راه به خدا مى‌رساند، پيروى كنيد، كه اگر مرا در سبيل و طريقه‌ام كه چنين وضعى دارد پيروى كنيد، خداى تعالى شما را دوست مى‌دارد و همين بزرگترين بشارت براى محب است، در اينجا است كه آنچه را مى‌خواهيد مى‌يابيد، و همين است آن هدف واقعى و جدى كه هر محبى در محبتش به دنبال آن است، اين آن مطلبى است كه آيه شريفه با اطلاقش آن را افاده مى‌كند.

و اما اگر از اطلاقش صرفنظر نموده و وقوعش را بعد از آياتى در نظر بگيريم كه از دوستى با كفار نهى مى‌كرد و بخواهيم ارتباطش را با آن آيات حفظ كنيم، و در نظر بگيريم كه در معناى ولايت دوستى بين ولى و متولى برقرار است، نتيجه مى‌گيريم كه آيه شريفه مى‌خواهد

[1] سوره جاثيه آيه 18.

[2] سوره آل عمران آيه 20.

[3] سوره انعام آيه 153.