كفار، آنهم به نحوى وسيع كه شامل اعمال صالح و ناصالح نيز بشود.

از اين هم كه بگذريم خصوص آيه‌اى كه مفسر نامبرده براى اثبات نظريه خود به آن استشهاد كرده، خواسته است بگويد: (آيه:(كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ) دلالت دارد بر اينكه حقايق مستند به خدا است. و تنها زينت اعمال است كه مستند به شيطان مى‌شود) نه تنها دلالتى بر گفته او ندارد، بلكه از قرائنى كه همراه آيه است بر مى‌آيد كه خلاف آن را افاده مى‌كند، (براى اينكه مى‌فرمايد عمل امتها را (چه بد باشد و چه خوب) در نظرشان زينت داديم).

اينك به همه آيه توجه فرمائيد:(وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ، فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ، كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ، ثُمَّ إِلى‌ رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ)[1]. كه به وضوح دلالت دارد بر اينكه منظور از اعمال، اعمال زشت امتها است.

[فساد گفته مفسرى ديگر در باره زينت دادن دنيا در نظر مردم ]

و نيز از بيان ما فساد گفتار آن مفسر ديگر روشن مى‌شود كه گفته است زينت دادن دو جور است، يكى پسنديده و ديگرى ناپسند، اعمال هم دو جورند، يكى نيك و ديگرى زشت، و از مساله تزيين تنها تزيين اعمال نيك، كار خدا است، و بقيه كار شيطان است.

براى اينكه هر چند اين حرف به وجهى درست است، و ليكن به طور كلى صحيح نيست، وجه صحيحش در خصوص نسبت مستقيم است، كه از آن به كلمه بالفعل و امثال آن تعبير مى‌كنيم، و مى‌گوئيم خداى تعالى به طور مستقيم و بالفعل تنها عمل جميل و پسنديده مى‌كند، و به آن امر مى‌نمايد، و هرگز امر به زشتى و فحشا نمى‌كند، و اما به طور غير مستقيم و بواسطه كه از آن به كلمه اذن و امثال آن تعبير مى‌كنيم، تمامى كارها (چه خوب و چه بد) مستند به او است، چون اگر نباشد ربوبيت و خالقيت و مالكيت او نسبت به كل جهان تمام نمى‌شود و نيز نمى‌شود على الاطلاق او را بى شريك دانست، (براى اينكه بنا بر اين فرض، تنها در كارهاى نيك، بى شريك است، نه به طور مطلق)، در حالى كه قرآن كريم پر است از آياتى كه همه چيز را به خدا نسبت داده، از آن جمله مى‌فرمايد:(يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ)[2] (يعنى به دست خود او و به كيفر نافرمانى‌هايش).

[1] خدايانى را كه كفار به جاى اللَّه مى‌پرستند ناسزا مگوييد، و گرنه آنان نيز اللَّه را از در دشمنى با شما( نه از روى علم) دشنام خواهند گفت، ما اين چنين عمل هر امتى را در نظرش زينت داده‌ايم، آن گاه بازگشتشان به سوى پروردگارشان است، و او ايشان را بدانچه مى‌كردند خبر خواهد داد( سوره انعام آيه 108).

[2] خدا هر كه را بخواهد گمراه مى‌كند( سوره رعد آيه 27).