از يكى از ايشان تفسير آيه‌اى سؤال مى‌شده بدون پروا از مساله اجماع، تفسيرى مى‌كرده كه مخالف تفسير ساير صحابه بوده است، آن وقت چطور بگوئيم ديگران از مخالفت اجماع پرهيز نموده، و تنها نظريه‌اى بدهند كه در اقوال صحابه وجود داشته باشد، با اينكه قول صحابه هيچ فرقى با ساير اقوال ندارد، و بر ساير امت حجت نيست، و چنان نيست كه مخالفت با قول يك صحابى بر ساير اصحاب حلال و بر ديگر مردم حرام باشد.

علاوه بر اينكه اكتفاء كردن به اقوال مفسرين صدر اسلام، و تجاوز نكردن از آن، در فهم معانى آيات قرآن باعث مى‌شود كه علم در سير خود متوقف شود، و آزادى در تفكر از مسلمين سلب گردد، هم چنان كه ديديم (در اثر سانسور شدن بحث از ناحيه بعضى خلفا) مسلمانان صدر اول، نظريه قابل توجهى در اين باب از خود بروز ندادند، و به جز كلماتى ساده و خالى از دقت و تعمق از ايشان به يادگار نمانده، در حالى كه قرآن به حكم آيه:(وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ)[1] مشتمل بر دقائقى از معارف است.

و اما اينكه بعيد شمردند كه معانى قرآن بر صحابه پوشيده مانده باشد، با اينكه مردمى فهميده و كوشاى در فهم بوده‌اند استبعادى است نابجا، به دليل همان اختلافى كه در اقوال آنان در معانى بسيارى از آيات هست، و اختلاف و تناقض جز با پوشيده ماندن حق و مشتبه شدن راه حق و راه باطل، تصور ندارد.

[راه به سوى فهم قرآن به روى كسى بسته نيست‌]

پس حق مطلب اين است كه: راه به سوى فهم قرآن به روى كسى بسته نيست، و خود بيان الهى و ذكر حكيم بهترين راه براى فهم خودش مى‌باشد، به اين معنا كه قرآن كريم در بيانگرى مقاصدش احتياج به هيچ راهى ديگر ندارد، پس چگونه تصور مى‌شود كتابى كه خداى تعالى آن را هدايت و نور معرفى كرده و تبيان كل شى‌ء خوانده، محتاج به هادى و رهنمايى ديگر باشد، و با نور غير خودش روشن، و با غير خودش مبين گردد.

باز ممكن است بگوئيد كه: از رسول خدا 6 به نقل صحيح رسيده است كه در آخرين خطبه‌اى كه ايراد كرد فرمود: انى تارك فيكم الثقلين، الثقل الاكبر و الثقل الاصغر، فاما الاكبر فكتاب ربى، و اما الاصغر فعترتى اهل بيتى، فاحفظونى فيهما، فلن تضلوا ما تمسكتم بهما [2].

[1] سوره نحل آيه 89.

[2] من دو چيز گران در بين شما به جاى مى‌گذارم، كه يكى بزرگتر و ديگرى كوچكتر است، اما بزرگتر كتاب خدا است، و اما كوچكتر عترت و اهل بيت من است، با حفظ اين دو مرا حفظ كنيد، ما دام كه به اين دو تمسك كنيد هرگز گمراه نخواهيد شد. وسائل ج 18 ص 19 ح 9.