قرار نگرفته، عمرش و موهبت استعدادش هدر نرفته، و احيانا به خطا نيفتد.

و اين آن حقيقتى است كه امثال آيه:(وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ)[1] و آيه:(وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ)[2] بر آن دلالت دارد.

به حكم اين آيات رسول اللَّه 6 تنها چيزى از كتاب را به بشر تعليم مى‌داده و برايشان بيان مى‌كرده كه خود كتاب بر آن دلالت مى‌كند، و خداى سبحان خواسته است با كلام خود آن را به بشر بفهماند، و دست‌يابى بر آن براى بشر ممكن است، نه چيزهايى را كه بشر راهى به سوى فهم آنها ندارد، و ممكن نيست آن معانى را از كلام خداى تعالى استفاده كند، چنين چيزى با امثال آيه:(كِتابٌ فُصِّلَتْ آياتُهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ)[3].

و آيه:(وَ هذا لِسانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ)[4] سازگارى ندارد، براى اينكه اولى قرآن را كتابى معرفى كرده كه آياتش روشن است، و براى قومى نازل شده كه مى‌دانند، و دومى آن را زبانى عربى آشكار معرفى نموده است.

علاوه بر اينكه اخبار متواتره‌اى از آن جناب رسيده كه امت را توصيه مى‌كند به تمسك به قرآن، و اخذ به آن، و اينكه هر روايتى از آن جناب به دستشان رسيد عرضه بر قرآنش كنند، اگر با قرآن مطابق بود به آن عمل كنند، و گرنه به ديوارش بزنند، و اين توصيه‌ها وقتى معنا دارد كه تمامى مضامين احاديث نبوى را بتوان از قرآن كريم در آورد، و گرنه اگر بنا باشد استفاده آنها منوط به بيانى از رسول خدا 6 باشد دور لازم مى‌آيد، (يعنى لازم مى‌آيد كه فهم قرآن منوط به بيانات رسول خدا 6 باشد، و فهم بيانات رسول خدا 6 هم منوط به فهم قرآن باشد، كه اصطلاحا اين را دور و محال مى‌دانند مترجم ).

علاوه بر اينكه احاديثى كه از طرق صحابه از رسول خدا نقل شده در بين خود آنها اختلاف، و بلكه در بين احاديثى كه از يكى از صحابه نقل شده اختلاف هست، و اين بر هيچ حديث‌شناس متتبع پوشيده نيست.

ممكن است در حل اشكال بگوييد مسلمانان مى‌توانند از بين اقوالى كه صحابه در معناى يك آيه دارند قولى را اختيار كنند كه مخالف اجماع نباشد، ليكن اين سخن مردود است، براى اينكه خود صحابه اين راه را، راه حل ندانسته و به اين روش عمل نكرده‌اند، و وقتى‌

[1] سوره نحل آيه 44.

[2] سوره جمعه آيه 2.

[3] سوره حم سجده آيه 3.

[4] سوره نحل آيه 103.