چگونه چنين نباشد، با اينكه عزيز على الاطلاق است، ساحت او منيع‌تر از آن است كه حرمتش هتك شود. ديگران هم گفته‌اند، كه كلمه عزيز در اصل به معناى امتناع است.

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ ...) .

اين آيه از آن جهت كه مطلق است يعنى معين نكرده است كه مقصود از عذاب شديد چيست، آيا عذاب دنيا است يا آخرت، ممكن است شامل عذاب دنيوى هم بشود. و اين خود يكى از حقايق قرآنى است كه چه بسا مفسرين از آن غافل مانده، و آن طور كه بايد پيرامون آن بحث نكرده‌اند، و اين بى‌توجهى، علتى جز اين نداشته كه ما چيزى را عذاب نمى‌شماريم، مگر وقتى كه جسم ما را به درد آورد، و متالم سازد و يا نقص و يا فسادى در نعمت‌هاى مادى ما پديد آورد. مثلا مال ما را از بين ببرد، و يا يكى از عزيزان ما را بميراند، يا بدن ما را مريض كند، با اينكه آنچه قرآن در تعليمات خود از عذاب اراده كرده غير اين است.

گفتارى در اينكه: كلمه عذاب در اصطلاح قرآن به چه معنا است‌

حال ببينيم از آيات قرآنى، در باره عذاب، چه معنايى را استفاده مى‌كنيم؟ قرآن كريم زندگانى كسانى را كه پروردگار خود را فراموش كرده‌اند هر قدر هم زندگى بسيار وسيعى داشته باشند زندگانى بسيار تنگ و سختى مى‌داند و مى‌فرمايد:(وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً)[1].

و باز قرآن كريم مال و اولاد را كه در نظر ما نعمت گوارا مى‌آيد، عذاب خوانده، مى‌فرمايد:(وَ لا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ، إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها، فِي الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ)[2].

[شادى و غم، رنج و راحت دائر مدار طرز فكر آدمى است‌]

و حقيقت امر همانطور كه بيان اجمالى آن در تفسير آيه:(وَ قُلْنا يا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ)[3] گذشت، اين است كه مسرت و اندوه و شادى و غم و رغبت و نفرت و رنج و راحت آدمى داير مدار طرز فكر آدمى در مساله سعادت و شقاوت است.

[1] و كسى كه از ياد من اعراض كند زندگى سختى خواهد داشت. سوره طه آيه 124.

[2] خيلى شيفته اموال و اولاد آنان نباش كه خدا مى‌خواهد با همان اموال و اولاد عذاب‌شان نموده و دلهاى‌شان را از حسرت آب كند، و بميرند در حالى كه كافر باشند. توبه آيه 85.

[3] سوره بقره آيه 35.