و اين فرقان از نظر معنا، با ميزان منطبق است، چون در آيه:(لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِيزانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)[1] بجاى كتاب و فرقان كتاب و ميزان را ذكر كرده است.

و نيز اين آيه در معناى آيه:(كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ)[2] است.

پس ميزان مثل فرقان عبارت است از دينى كه ميان مردم بحق و عدالت حكم مى‌كند، در عين حال معارف و وظايف بندگى را هم در برداشته است (و خدا داناتر است).

ولى بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از فرقان، تنها قرآن است.

بعضى ديگر گفته‌اند: فرقان هر دليلى است كه ميان حق و باطل جدايى مى‌اندازد.

بعضى ديگر گفته‌اند: مراد، حجت قاطعى است كه رسول خدا 6 عليه كسانى اقامه مى‌كرد كه با آن حضرت بر سر عيسى (ع) احتجاج و مشاجره مى‌كردند، ليكن بهترين وجه همان است كه ما ذكر كرديم.

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ‌)، ...(ذُو انْتِقامٍ‌) كلمه انتقام بطورى كه گفته‌اند به معناى مجازات بدكاران بر طبق بدكارى آنان است، و لازمه اين معنا آن نيست كه حتما غرض داغ دل گرفتن هم در بين باشد، چون داغ دل گرفتن از لوازم انتقامهاى معمول در بين ما است، نه از لوازم معناى لغوى اين كلمه، چون بدى بدكاران در ميان ما انسان‌ها باعث منقصت و ضررى براى ما مى‌شود و ما با مجازات بدكار، مى‌خواهيم قلب خود را التيام دهيم، و اگر نمى‌توانيم ضررى را كه بدكار متوجه ما كرده جبران كنيم، لا اقل داغ دلى از وى بگيريم.

و اما خداى عز و جل ساحتش عزيزتر و مقدس‌تر از آن است كه از اعمال بندگان بد كارش متضرر شود، و يا العياذ باللَّه نقصى بر او وارد آيد، ليكن وعده داده- و وعده او حق است- كه بزودى در ميان بندگانش به حق قضاوت كند، و اعمال آنان را جزا دهد، اگر خير است خير و اگر شر است شر، چنان كه فرمود:(وَ اللَّهُ يَقْضِي بِالْحَقِّ)[3].

و نيز فرمود:(لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى)[4] و

[1] سوره حديد آيه 25.

[2] سوره بقره آيه 213.

[3] سوره مؤمن آيه 20.

[4] تا كسانى را كه بدى كردند به آنچه كرده‌اند جزا دهد، و كسانى را كه احسان كرده‌اند پاداشى بهتر دهد. سوره نجم آيه 31.