[توضيح و توجيه اينكه مقصود از فتح مبين در آيه:(إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبِيناً) صلح حديبيه است‌]

و مراد از اين فتح به طورى كه قرائن كلام هم تاييد مى‌كند، فتحى است كه خدا در صلح حديبيه نصيب رسول خدا 6 فرمود.

و توضيح اينكه: تمامى پيشرفتهايى كه در اين سوره اشاره‌اى به آنها دارد، از روزى شروع شده كه آن جناب از مدينه به سوى مكه بيرون رفت و سرانجام مسافرتش به صلح حديبيه منتهى گرديد، مانند منت نهادن بر رسول خدا 6 و مؤمنين، و مدح مؤمنين، و خشنوديش از بيعت ايشان، و وعده جميلى كه به ايشان داده كه در دنيا به غنيمت‌هاى دنيايى و در آخرت به بهشت مى‌رساند، و مذمت عربهاى متخلف كه رسول خدا 6 خواست آنان را به سوى جنگ حركت دهد، ولى حاضر نشدند، و مذمت مشركين در اينكه سد راه رسول خدا و همراهيان آن جناب از داخل شدن به مكه شدند، و مذمت منافقين و تصديق خدا رؤياى رسول گراميش را، و همچنين اينكه مى‌فرمايد: او چيزهايى مى‌داند كه شما نمى‌دانيد، و در پس اين حوادث فتحى نزديك قرار دارد همه اينها اگر صريح نباشد نزديك به صريح است كه مربوط به خروج آن جناب از مدينه به سوى مكه كه منتهى به صلح حديبيه شد مى‌باشد.

و اما اينكه اين صلح فتحى مبين است كه خدا به پيغمبرش روزى كرده، دقت در لحن آيات مربوط به اين داستان، سرش را روشن مى‌كند، چون بيرون شدن رسول خدا 6 و مؤمنين به منظور حج خانه خدا، عملى بسيار خطرناك بود، آن قدر كه اميد برگشتن به مدينه عادتا محتمل نبود، و آيه‌(بَلْ ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ يَنْقَلِبَ الرَّسُولُ وَ الْمُؤْمِنُونَ إِلى‌ أَهْلِيهِمْ أَبَداً) به همين معنا اشاره مى‌كند، چون مسلمانان عده‌اى قليل، يعنى هزار و چهار صد نفر بودند و با پاى خود به طرف قريش مى‌رفتند، قريشى كه داغ جنگ بدر و احد و احزاب را از آنان در دل دارند، قريشى كه داراى پيروانى بسيارند و نيز داراى شوكت و قوتند، و مسلمانان كجا مى‌توانند حريف لشكر نيرومند مشركين، آن هم در داخل شهر آنان باشند؟

و ليكن خداى سبحان مساله را به نفع رسول خدا 6 و مؤمنين و به ضرر مشركين تغيير داد، به طورى كه مشركين به اين مقدار راضى شدند كه براى مدت ده سال صلح كنند، با اينكه مؤمنين چنين اميدى از آنان نداشتند، ولى سرانجام چنين شد، و صلح كردند كه مدت ده سال جنگ نداشته باشند، و هر يك از قريش به طرف مسلمين رفت، و يا از طرف مسلمين به طرف قريش رفت، آزارش ندهند، و در امانش بدانند. و نيز رسول خدا 6 آن سال را به مدينه برگردد، و سال بعد به مكه وارد شود، و مردم مكه، شهر را براى سه روز براى ايشان خالى كنند.