(يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ إِناثاً وَ يَهَبُ لِمَنْ يَشاءُ الذُّكُورَ)- كلمه اناث جمع كلمه انثى- ماده است، و كلمه ذكور و همچنين ذكران جمع كلمه ذكر- نر هستند، و ظاهر مقابله بين ذكور و اناث اين است كه مراد اين باشد كه به هر كس بخواهد تنها اناث مى‌دهد، و به هر كس بخواهد فقط ذكور مى‌دهد، و به همين جهت جمله لمن يشاء را تكرار كرده. بعضى‌[1] در اينكه چرا در آيه شريفه كلمه اناث را بدون الف و لام، و كلمه ذكور را با الف و لام آورده گفته‌اند: براى اينكه ذكور مطلوب مردم و معهود در اذهان آنها است، مخصوصا عرب كه تنها فرزند ذكور را فرزند مى‌دانستند.

(أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْراناً وَ إِناثاً)- يعنى: و يا آنكه بين آن فرزندان جمع مى‌كند در حالى كه هم پسران باشند و هم دختران. و بنا بر اين، كلمه تزويج در اينجا به معناى جمع كردن است.

(وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشاءُ عَقِيماً)- يعنى: و هر كس را بخواهد عقيم و نازا مى‌كند يعنى از او فرزند نشود، و از همسرش نيز فرزندى نيايد، و چون اين معنا خود قسمتى جداگانه بود، لذا مانند دو قسم قبلى آن را هم مقيد به مشيت فرمود، و اما آن قسم كه جمع بين ذكران و اناث بود چون در حقيقت جمع بين دو قسم اول و دوم بود، ديگر مقيد به مشيتش نفرمود.

(إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ)- اين جمله تعليل مطلب قبل است، و به آيه چنين معنا مى‌دهد: چون خدا دانا است آنچه زياد مى‌كند به خاطر جهل نيست، و چون قادر است آنچه كم مى‌كند نيز به خاطر عجز نيست.

بحث روايتى [چند روايت در باره تقدير روزى از جانب خداوند سبحان‌]

در الدر المنثور است كه حاكم- وى حديث را صحيح دانسته- و بيهقى از على (ع) روايت آورده كه فرمود: آيه‌(وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ) در باره اصحاب صفه نازل شده كه همواره مى‌گفتند: اى كاش ما هم مى‌داشتيم‌[2].

مؤلف: بنا بر اين روايت، بايد آيه شريفه در مدينه نازل شده باشد، و ليكن روايت به تطبيق شبيه‌تر است، تا به شان نزول.

[1] روح المعانى، ج 25، ص 54.

[2] الدر المنثور، ج 6، ص 8.