سياق، مؤيد اين معناست، بقيه الفاظ آيه روشن است.

[معناى آيه:(قُلْ عَسى‌ أَنْ يَكُونَ رَدِفَ لَكُمْ بَعْضُ الَّذِي تَسْتَعْجِلُونَ) و مفاد كلمه عسى و امثال آن در كلام خداى تعالى‌]

(قُلْ عَسى‌ أَنْ يَكُونَ رَدِفَ لَكُمْ بَعْضُ الَّذِي تَسْتَعْجِلُونَ) گفته‌اند: لام در(رَدِفَ لَكُمْ) زايد و براى افاده تاكيد است مانند حرف باء در آيه‌(وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ)[1] و معناى جمله مورد بحث، اين است كه بگو اميد است كه شما را متابعت كند، و به شما ملحق شود بعضى از آنچه درباره‌اش عجله مى‌كنيد .

بعضى‌[2] از مفسرين گفته‌اند: كلمه ردف معناى فعلى را متضمن است كه همواره با لام متعدى مى‌شود.

و مراد از بعضى از آنچه درباره‌اش عجله مى‌كنند همانا عذاب دنيا است، كه قبل از عذاب آخرت فرا مى‌رسد، چون كفار همواره درباره آن عجله مى‌كردند و به رسول خدا 6 مى‌گفتند: پس چه شد آن عذاب كه ما را از آن مى‌ترسانى و آن حكم فصلى كه خدا وعده آن را داده، و حكم فصل خود ملازم با عذاب است و عذاب دنيا هم بعضى از آن عذابها است كه درباره‌اش عجله مى‌كردند آن قسمتش است كه كفار در باره‌اش عجله مى‌كردند و شايد مراد آيه عذاب روز بدر باشد، هم چنان كه ديگران نيز احتمالش را داده‌اند.

مفسرين درباره كلمه عسى گفته‌اند: اين كلمه و كلمه لعل در باره خداى تعالى معناى وجوب را مى‌دهد، زيرا اصولا كسى مى‌گويد شايد و يا اميد است كه به سر نوشت آينده خود جاهل باشد، و چون جهل بر خداى تعالى محال است، در نتيجه معناى‌(عَسى‌ أَنْ يَكُونَ رَدِفَ لَكُمْ) اين مى‌شود كه سيردفكم و ياتيكم العذاب محققا- به زودى به دنبال سرتان عذاب خواهد آمد .

ليكن اين حرف صحيح نيست، زيرا معناى اميدوارى و آرزومندى و امثال آن، همانطور كه ممكن است قائم به نفس و جان گوينده باشد، (يعنى گوينده خودش در دل آرزومند و اميدوار باشد)، همچنين ممكن است قائم به مقام و يا به شنونده و يا غير آن دو باشد و در اين آيه و هر جاى ديگر از كلام مجيد خداى تعالى، قائم به غير گوينده، يعنى خداست، حال يا قائم است به مقام، يا به غير مقام و جوابى كه در آيه آمده از آنجا كه راجع است به رسول خدا 6، پس اميدى هم كه از كلمه عسى استفاده مى‌شود راجع مى‌شود به آن جناب و قائم است به نفس شريف او و معناى آيه اين مى‌شود كه: به‌

[1] سوره بقره، آيه 195.

[2] روح المعانى، ج 20، ص 16.