كه نفس آدمى از احساس شر، دچار اضطراب و تشويش گردد و به همين جهت است كه خداى تعالى خشيت از غير خود را از انبيايش نفى كرده و فرموده است:(لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ)[1] و ليكن نفرمود كه: از غير خدا خوف ندارند، و چه بسا خوف را اثبات هم كرده باشد، چون فرموده‌(: وَ إِمَّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيانَةً )[2].

(إِنِّي أَخافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ)- يعنى من مى‌ترسم قوم فرعون نسبت دروغ به من بدهند.

(وَ يَضِيقُ صَدْرِي وَ لا يَنْطَلِقُ لِسانِي)- دو فعل يضيق و ينطلق هر دو مرفوعند، چون معطوفند به اخاف در نتيجه عذرى كه موسى آورد سه چيز بوده، اول ترس از اينكه تكذيبش كنند، دوم اينكه حوصله‌اش سر آيد و تاب مقاومت نداشته باشد، سوم اينكه بيانش از اداى دعوت خود قاصر باشد.

ولى در قرائت يعقوب و غير او دو فعل يضيق و ينطلق به نصب قرائت شده، تا عطف بر يكذبون باشد و اين قرائت با طبع معنا سازگارتر است بنا بر اين، عذر موسى (ع) تنها همان عذر اولى است، يعنى ترس از تكذيب، و دو تاى ديگر نتيجه عذر اولى است. به عبارت روشن‌تر، عذر تنها تكذيب مردم است، كه به سر آمدن حوصله و كندى زبان مى‌آورد و اين معنا، علاوه بر سازگارى‌اش با طبع قضيه، با آيات ديگر اين داستان- كه در سوره‌هاى ديگر خواهيم خواند- سازگارتر است، چون در آنها يك عذر آمده كه همان ترس از تكذيب است.

[بيان اينكه جمله:(فَأَرْسِلْ إِلى‌ هارُونَ) در گفتگوى موسى 7 با خداى سبحان، حاكى از تعلل و شانه خالى كردن از مسئوليت نيست‌]

(فَأَرْسِلْ إِلى‌ هارُونَ)- يعنى ملك وحى خود را نزد هارون هم بفرست تا او ياور من در تبليغ رسالت باشد، و اين تعبير، تعبيرى است شايع، وقتى كسى دچار بلايى شده باشد، و يا امرى بر او مشكل شده باشد، اطرافيان به وى مى‌گويند بفرست نزد فلانى، يعنى از او كمك بطلب و او را ياور خود بگير.

پس جمله مورد بحث جمله‌اى است متفرع بر جمله من مى‌ترسم و در حقيقت جمله من مى‌ترسم و فروعاتى كه بر آن متفرع شده از قبيل دلتنگى و گير كردن زبان، مقدمه بوده براى همين كه در جمله مورد بحث رسالت را براى هارون درخواست كند، تا در كار رسالتش شريك و ياور باشد. آرى منظور از اين مقدمه اين بوده كه رسالت و ماموريتش با تصديق هارون و يارى او بهتر و سريعتر انجام شود، نه اينكه خواسته باشد از زير بار سنگين رسالت شانه خالى كند.

[1]( اين سلسله جليله) از غير خدا خشيتى ندارند. سوره احزاب، آيه 39.

[2] و هر وقت از ايشان ترسيدى كه خيانت كنند. سوره انفال، آيه 59.