و اگر چنانچه امر غيبى نيست، بلكه از خصايص بشر است، پس بايد هر كس متصف به بشريت هست به اين خصيصه برسد، و ما تا كنون در خود چنين چيزى سراغ نداريم، پس چرا ملائكه بر ما نازل نمى‌شود، و يا چرا پروردگارمان را نمى‌بينيم.

خداى سبحان از شق اول پاسخ داد كه بيانش گذشت، و از شق دوم چنين پاسخ داده كه به زودى ملائكه را خواهند ديد، ولى نه در اين نشاه بلكه در نشاه‌اى ديگر، و اين جواب در معناى آيه‌(ما نُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ ما كانُوا إِذاً مُنْظَرِينَ)[1] كه بيانش به زودى مى‌آيد، مى‌باشد و در اين آيات اشاره به ما بعد از مرگ و به روز قيامت است.

[احتجاج ديگر كفار در رد رسالت رسول اللَّه 6: چرا ملائكه بر او نازل نشده، پروردگارمان را نمى‌بينيم‌]

(وَ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْمَلائِكَةُ أَوْ نَرى‌ رَبَّنا لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ وَ عَتَوْا عُتُوًّا كَبِيراً) در مجمع البيان گفته كلمه رجاء به معناى انتظار خيرى است كه احتمال وقوعش در دل زياد باشد، و به همين معنا است طمع و امل، و كلمه لقاء به معناى رفتن به سوى چيزى است به طورى كه بين تو و او حائلى نباشد، و كلمه عتو به معناى گراييدن به سوى زشت‌ترين ظلم است‌[2].

و مراد از لقاء در آيه مورد بحث، برگشتن به سوى خدا در روز قيامت است، و اگر آن را لقاء ناميده، بدين جهت است كه آن روز مردم به سوى خدا بروز مى‌كنند. به طورى كه حايلى از جهل و يا غفلت در بين نماند، چون در روز قيامت عظمت الهى همه حجابها را پاره مى‌كند، هم چنان كه فرمود:( وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ‌)- آن روز ديگر علم پيدا مى‌كنند كه خدا حقى است مبين .

پس مراد از اينكه فرمود: كسانى كه اميدوار لقاء خدا نيستند انكار و قبول نداشتن معاد است، و اگر آن را تكذيب قيامت و يا ساعت و يا امثال آن نخواند، هم چنان كه در آيات قبل خواند، براى اينكه گفتگو از مشاهده ملائكه و رؤيت پروردگار تعالى و مقدس بود، پس در همين تعبير اشاره است به اينكه آنچه گفتند، و در خواست نازل كردن ملائكه، و يا رؤيت پروردگار كردند، از اين جهت بود كه اينها از لقاى خدا مايوسند، و مى‌پندارند كه چنين چيزى محال است، و بعد از آنكه فرمود هم ملائكه ممكن است نازل شود و هم خداى تعالى ملاقات‌

[1] ما ملائكه را جز براى فرستادن عذاب استيصال نمى‌فرستيم، و اگر هم به قومى بفرستيم ديگر آنان را مهلت نداده، به كلى منقرضشان مى‌كنيم. سوره حجر، آيه 8.

[2] مجمع البيان، ج 7، ص 166، ط تهران.