[معناى آيه:(إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ) و مراد از امت در آن‌]

(إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ) كلمه امة به معناى جماعتى است كه مقصد واحدى آنها را جمع كرده باشد.

خطاب در آيه شريفه به طورى كه سياق به آن گواهى مى‌دهد خطابى است عمومى، كه تمامى افراد مكلف بشر را در بر مى‌گيرد. و مراد از امت در اينجا نوع انسان است، كه معلوم است نوع براى خود وحدتى دارد، و همه انسانها در آن نوع واحدند، و اگر اسم اشاره هذه را مؤنث آورده به مناسبت تانيث خبر ان است كه همان كلمه امت مى‌باشد.

و معناى آيه اين است كه: اين نوع انسانى، امت شما بشر است، و اين هم واحد است، (همه در انسانيت يكى هستند)، پس امت واحده‌اى هستيد و من- اللَّه واحد تعالى- پروردگار شما هستم، زيرا مالك و مدبر شمايم، پس تنها مرا بپرستيد، و نه ديگران را.

و در جمله‌(أُمَّةً واحِدَةً) اشاره به دليل خطاب فاعبدون نموده، براى اينكه نوع انسانى وقتى نوعى واحد، و امتى واحده و داراى هدف و مقصدى واحد باشد و آن هدف هم عبارت باشد از سعادت حيات انسانى، ديگر ممكن نيست غير ربى واحد ارباب ديگرى داشته باشد، چون ربوبيت و الوهيت منصب تشريفى و قراردادى نيست، تا انسان به اختيار خود هر كه را و هر چه را خواست براى خود رب قرار دهد، بلكه ربوبيت و الوهيت به معناى مبدئيت تكوين و تدبير است، و چون همه انسانها از اولين و آخرينشان يك نوع و يك موجودند، و نظامى هم كه به منظور تدبير امورش در او جريان دارد نظامى است واحد و متصل و مربوط كه بعضى اجزاء را به بعضى ديگر متصل مى‌سازد، قهرا اين نوع واحد و نظام واحد را جز مالك و مدبرى واحد به وجود نياورده است، و ديگر معنا ندارد كه انسانها در امر ربوبيت با هم اختلاف كنند، و هر يك براى خود ربى اتخاذ كند غير رب آن ديگرى، و يا در عبادت راهى برود غير آن راهى كه ديگرى سلوك مى‌كند. پس انسان نوع واحد است و لازم است ربى واحد اتخاذ كند، و او ربى باشد كه حقيقت ربوبيت را واجد باشد، و او خداى عز اسمه است.

بعضى‌[1] گفته‌اند: مراد از امت، دين است، و اشاره به كلمه هذه به دين اسلام است كه دين همه انبيا بوده. و مراد از اينكه فرمود امت واحده‌اى است اين است كه اجتماع انبيا و بلكه اجماعشان بر آن است. و معناى آيه اين است كه: ملت اسلام ملت شما است، كه واجب است حدود آن را حفظ كنيد، و ملتى است كه همه انبيا (ع) بر

[1] مجمع البيان، ج 7، ص 62 و تفسير فخر رازى، ج 22، ص 219.