(مَعَ الصَّادِقِينَ‌)، اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از خدا بترسيد و با راستگويان باشيد).[1] و حصرى كه از جمله ((أُولئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا)، تنها اينهايند كه راست ميگويند) استفاده ميشود آن تعريف و بيان تا حدى كه گذشت تاكيد ميكند و معنايش- و خدا داناتر است- اين ميشود (هر گاه خواستى راستگويان را ببينى راستگويان تنها همان ابرارند).

و اما تعريفى كه براى بار سوم از آنان كرد و فرمود:(أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ) حصرى كه در آن هست، براى بيان كمال ايشان است، چون برو صدق اگر به حد كمال نرسند، تقوى دست نميدهد.

[استخراج صفات مؤمنين و مال كارشان از چند مورد آيات قرآنى‌]

و اوصافى كه خداى سبحان در اين آيه از ابرار شمرده، همان اوصافى است كه در آيات ديگر آورده، از آن جمله فرموده: ((إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً، عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ، يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً، يُوفُونَ بِالنَّذْرِ، وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً، وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى‌ حُبِّهِ مِسْكِيناً وَ يَتِيماً وَ أَسِيراً إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ، لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً)، تا آنجا كه مى‌فرمايد،(وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً)، براستى ابرار از جامى مينوشند كه مزاج كافور دارد، چشمه‌اى كه بندگان خدا از آن مينوشند و آن را به هر جا كه خواهند روان كنند، نيكوكاران به نذر وفا كنند و از روزى كه شر آن روز عالمگير است، بيم دارند و طعام را با آنكه دوستش دارند به مستمند و يتيم و اسير دهند و منطقشان اين است كه ما شما را فقط براى رضاى خدا طعام ميدهيم، و از شما پاداشى و سپاسى نخواهيم،- تا آنجا كه فرمود- و پروردگارشان هم در عوض آن صبرى كه كردند، بهشت و ديبا پاداششان دهد).[2] كه در اين آيات، ايمان به خدا و ايمان به روز جزا و انفاق در راه خدا و وفاى به عهد و صبر را نام برده و نيز فرموده: ((كَلَّا إِنَّ كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ، وَ ما أَدْراكَ ما عِلِّيُّونَ، كِتابٌ مَرْقُومٌ، يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ، إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِي نَعِيمٍ‌)، تا آنجا كه مى‌فرمايد:(يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ‌) و تا آنجا كه مى‌فرمايد:(عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ‌)، حاشا كه كتاب ابرار هر آينه در درجات بلندى است، و تو نمى‌دانى آن درجات چيست قضايى است رانده شده كه مقربين درگاه خدا آن را مشاهده ميكنند كه ابرار همانا در نعيم باشند- تا آنجا كه مى‌فرمايد، از شرابى خالص و صافى و سر به مهر مينوشند،- تا آنجا كه مى‌فرمايد- چشمه‌اى كه همان مقربين خودشان از آن مينوشند).[3] كه اگر ميان اين آيات و آيات سوره دهر كه گذشت تطبيق به عمل آيد، آن وقت حقيقت وصف مؤمنين و مال كارشان- اگر در آن دقت كنى- بخوبى روشن ميگردد.

از يك سو در اين آيات ايشان را توصيف كرده به اينكه عباد اللَّه هستند، و عباد اللَّه مقرب درگاه‌

[1]- توبة- 119

[2]- دهر- 5- 12

[3]- مطففين- 28