نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 1 صفحه : 45
بيان كرده كه اين
صراط مستقيم را كسانى مىپيمايند كه خدا بر آنان انعام فرموده.
و صراطى كه
چنين وصفى و چنين شانى دارد، مورد درخواست عبادت كار، قرار گرفته، و نتيجه و غايت
عبادت او واقع شده، و بعبارت ديگر، بنده عبادت كار از خدايش درخواست مىكند كه
عبادت خالصش در چنين صراطى قرار گيرد.
[چند مقدمه
براى توضيح و تفسير آيه(اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيمَ)]
توضيح و
تفسير آيه مورد بحث محتاج بچند مقدمه است مقدمه اول اينكه خداى سبحان در كلام
مجيدش براى نوع بشر و بلكه براى تمامى مخلوقات خود راهى معرفى كرده، كه از آن راه
بسوى پروردگارشان سير مىكنند و در خصوص انسان فرموده: ((يا أَيُّهَا
الْإِنْسانُ، إِنَّكَ كادِحٌ إِلى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقِيهِ)، هان اى
آدمى، بدرستى كه تو بسوى پروردگارت تلاش مىكنى، و اين تلاش تو- چه كفر باشد و چه
ايمان- بالآخره بديدار او منتهى ميشود).[1]
و در باره عموم موجودات فرموده: ((وَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ) بازگشت بسوى
او است)[2] و نيز
فرموده:
((أَلا
إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ)، آگاه باش كه همه امور بسوى او برمىگردد)[3] و آياتى ديگر كه بوضوح دلالت دارند
بر اينكه تمامى موجودات راهى براى خود دارند، و همه راههاشان بسوى او منتهى ميشود.
مقدمه دوم
اينكه از كلام خداى تعالى بر مىآيد كه سبيل نامبرده يكى نيست، و همه سبيلها و
راهها يك جور و داراى يك صفت نيستند، بلكه همه آنها از يك نظر به دو قسم تقسيم
ميشوند، و آن اين آيه شريفه است كه فرموده: ((أَ لَمْ أَعْهَدْ
إِلَيْكُمْ يا بَنِي آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ
مُبِينٌ؟ وَ أَنِ اعْبُدُونِي هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ)؟ اى بنى آدم آيا با
تو عهد نكردم كه شيطان را نپرستى، كه او تو را دشمنى آشكار است؟ و اينكه مرا
بپرستى كه اين است صراط مستقيم)؟.[4] پس معلوم
ميشود در مقابل صراط مستقيم راه ديگرى هست، هم چنان كه اين معنا از آيه:
((فَإِنِّي
قَرِيبٌ، أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ، فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي، وَ
لْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ)، من نزديكم، و دعاى خواننده خود را در
صورتى كه واقعا مرا بخواند مستجاب مىكنم پس بايد مرا اجابت كنند، و بمن ايمان
آورند، باشد كه رشد يابند)[5] استفاده
ميشود، چون مىفهماند بعضى غير خدا را ميخوانند، و غير خدا را اجابت نموده، بغير
او ايمان مىآورند.
و همچنين از
آيه: ((ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ، إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ
عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ)، مرا بخوانيد تا
اجابت كنم، كسانى كه از عبادت من سرپيچى مىكنند، بزودى با خوارى و ذلت بجهنم در
مىآيند)،[6] كه
مىفهماند راه او نزديكترين راه است، و آن راه عبارتست از عبادت