يقين بخدا هستند، و كسانى هستند كه عليين را ميبينند، هم چنان كه دوزخ را مى‌بينند.

و سخن كوتاه اينكه امام بايد انسانى داراى يقين باشد، انسانى كه عالم ملكوت برايش مكشوف باشد، و با كلماتى از خداى سبحان برايش محقق گشته باشد، در سابق هم گذشت كه گفتيم: ملكوت عبارتست از همان امر، و امر عبارتست از ناحيه باطن اين عالم.

[باطن دلها و اعمال و حقيقت آن بر امام مكشوف است‌]

و با در نظر گرفتن اين حقيقت، بخوبى مى‌فهميم كه جمله:(يَهْدُونَ بِأَمْرِنا) دلالتى روشن دارد، بر اينكه آنچه كه امر هدايت متعلق بدان مى‌شود، عبارتست از دلها، و اعمالى كه بفرمان دلها از اعضاء سر مى‌زند، پس امام كسى است كه باطن دلها و اعمال و حقيقت آن پيش رويش حاضر است، و از او غايب نيست، و معلوم است كه دلها و اعمال نيز مانند ساير موجودات داراى دو ناحيه است، ظاهر و باطن، و چون گفتيم باطن دلها و اعمال براى امام حاضر است، لا جرم امام بتمامى اعمال بندگان چه خيرش و چه شرش آگاه است، گويى هر كس هر چه ميكند در پيش روى امام ميكند.

و نيز امام مهيمن و مشرف بر هر دو سبيل، يعنى سبيل سعادت و سبيل شقاوت است، كه خداى تعالى در اين باره مى‌فرمايد: ((يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ‌)، روزى كه هر دسته مردم را با امامشان مى‌خوانيم)،[1] كه بزودى در تفسيرش خواهد آمد، كه منظور از اين امام، امام حق است، نه نامه اعمال، كه بعضى‌ها از ظاهر آن پنداشته‌اند.

پس بحكم اين آيه امام كسى است كه در روزى كه باطن‌ها ظاهر مى‌شود، مردم را بطرف خدا سوق مى‌دهد، هم چنان كه در ظاهر و باطن دنيا نيز مردم را بسوى خدا سوق مى‌داد، و آيه شريفه علاوه بر اين نكته اين را نيز مى‌فهماند: كه پست امامت پستى نيست كه دوره‌اى از دوره‌هاى بشرى و عصرى از آن اعصار از آن خالى باشد بلكه در تمام ادوار و اعصار بايد وجود داشته باشد، مگر اينكه نسل بشر بكلى از روى زمين برچيده شود، خواهى پرسيد: اين نكته از كجاى آيه استفاده مى‌شود؟ مى‌گوئيم: از كلمه (كل اناس) كه انشاء اللَّه در تفسير خود اين آيه بيانش خواهد آمد، كه اين جمله مى‌فهماند در هر دوره و هر جا كه انسانهايى باشند، امامى نيز هست كه شاهد بر اعمال ايشانست.

[امام بايد ذاتا سعيد و پاك و معصوم باشد]

و معلوم است كه چنين مقامى يعنى مقام امامت با اين شرافت و عظمتى كه دارد، هرگز در كسى يافت نمى‌شود، مگر آنكه ذاتا سعيد و پاك باشد، كه قرآن كريم در اين باره مى‌فرمايد: ((أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ؟ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى‌)؟ آيا كسى كه بسوى حق هدايت ميكند،

[1]- سوره اسراء آيه 71