كسانى هستند كه ايمان ظاهرى دارند، و باين نام و باين سمت شناخته شده‌اند، بنا بر اين معناى آيه اين ميشود: (اين نامها و نامگذاريها كه داريد، از قبيل مؤمنين، يهوديان، مسيحيان، صابئيان، اينها نزد خدا هيچ ارزشى ندارد، نه شما را مستحق پاداشى مى‌كند، و نه از عذاب او ايمن ميسازد).

هم چنان كه يهود و نصارى بنا بحكايت قرآن مى‌گفته‌اند: ((لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ، إِلَّا مَنْ كانَ هُوداً أَوْ نَصارى‌)، داخل بهشت نميشود، مگر كسى كه (بخيال ما يهوديان) يهودى باشد، و يا كسى كه (بزعم ما مسيحيان)، نصارى باشد)[1]، بلكه تنها ملاك كار، و سبب احترام، و سعادت، حقيقت ايمان بخدا و روز جزاء است، و نيز عمل صالح است.

و بهمين جهت در آيه شريفه نفرمود: (من آمن منهم، هر كس از ايشان ايمان بياورد)، يعنى ضميرى بموصول (الذين) بر نگرداند، با اينكه در صله برگرداندن ضمير بموصول لازم بود، تا آن فائده موهومى را كه اين طوائف براى نامگذاريهاى خود خيال مى‌كردند، تقرير نكرده باشد، چون اگر ضمير بر مى‌گرداند، نظم كلام، اين تقرير و امضاء را مى‌رسانيد.

و اين مطلب در آيات قرآن كريم مكرر آمده، كه سعادت و كرامت هر كسى دائر مدار و وابسته بعبوديت است، نه بنام‌گذارى، پس هيچ يك از اين نامها سودى براى صاحبش ندارد، و هيچ وصفى از اوصاف كمال، براى صاحبش باقى نمى‌ماند، و او را سود نمى‌بخشد، مگر با لزوم عبوديت.

و حتى اين نامگذاريها، انبياء را هم سود نميدهد، تا چه رسد بپائين‌تر از آنان هم چنان كه مى‌بينيم: خداى تعالى در عين اينكه انبياء خود را با بهترين اوصاف مى‌ستايد مع ذلك در باره آنان مى‌فرمايد: ((وَ لَوْ أَشْرَكُوا، لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا يَعْمَلُونَ‌)، انبياء هم اگر شرك بورزند، اعمالى كه كرده‌اند بى اجر ميشود).[2] و در خصوص اصحاب پيامبر اسلام، و كسانى كه به وى ايمان آوردند، با آنكه در جاى ديگر از عظمت شان و علو قدرشان سخن گفته، مى‌فرمايد: ((وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا، وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ: مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً)، خدا به بعضى از كسانى كه ايمان آورده، و عمل صالح كرده‌اند، وعده مغفرت و اجر عظيم داده است)،[3] كه كلمه (منهم)، وعده نامبرده را مختص به بعضى از ايشان كرده، نه همه آنان.

و نيز در باره ديگران كه آيات خدا بسويشان آمده، فرموده: ((وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها، وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ، وَ اتَّبَعَ هَواهُ‌)، و اگر ميخواستيم او را با آيات خود بلند مى‌كرديم، ولى او بزمين‌

[1]- سوره بقره آيه 111

[2]- سوره انعام آيه 88

[3]- سوره فتح آيه 29