زنان و متعه حج‌ [1] (حجّ تمتّع به صورت خاص آن)». كمتر شنيده‌ايم يا نشنيده‌ايم كسى از صحابه بر او خرده گرفته باشد كه اجتهاد در برابر نص- آن هم با اين شدّت و غلظت- جايز نيست.

حال آن كه اگر در زمان ما بزرگترين دانشمندان و فقهاى اسلام چنين سخنى بگويند كه «فلان عمل در عصر پيامبر (صلى الله عليه و آله) حلال بوده و من آن را تحريم مى‌كنم»، همه از او تعجّب مى‌كنند و سخنش را بى‌ارزش و غير قابل قبول مى‌دانند و مى‌گويند هيچ كس حق ندارد حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال كند، زيرا نسخ احكام يا اجتهاد در برابر نصوص براى هيچ كس معنا ندارد.

ولى در عصر نخستين چنين نبود، به همين دليل مواردى را مى‌بينيم كه بعضى از فقها در برابر احكام الهى به خود اجازه مخالفت مى‌دادند و احتمالا مسأله انكار مسح بر پاها و تبديل آن به غسل از اين قبيل بوده است.

شايد بعضى فكر مى‌كردند، چه بهتر كه پاهايى كه غالباً در معرض آلودگى است بشويند، مسح كردن آن چه فايده‌اى دارد، به خصوص اين كه گروهى در آن اعصار اصلا پا برهنه بودند و كفش به پا نمى‌كردند، به همين دليل يكى از احترامات ميهمان اين بوده كه به هنگام ورود، آب مى‌آوردند و پاهاى او را مى‌شستند!

[1]. مدارك اين حديث در بحث نكاح موقّت گذشت.