مسح پاها دارد، بازهم منظور مسح پاها نيست، بلكه منظور از مسح كردن پاها اين است كه به هنگام شستن پاها در ريختن آب زياده روى نكنيد! [1]

در حالى كه اگر پاى اين گونه اجتهادات و تفسير به رأى‌ها در آيات قرآن بازشود، چيزى از ظواهر قرآن براى عمل باقى نمى‌ماند، اگر ما مجاز باشيم «مسح» را به معناى «عدم اسراف در شستن» بگيريم، همه ظواهر آيات را مى‌توان طور ديگرى تفسير كرد.

اجتهاد در مقابل نص و تفسير به رأى‌

قراين بسيارى نشان مى‌دهد كه اجتهاد در مقابل نص آن گونه كه در عصر و زمان ما امر قبيح و غير قابل قبولى شمرده مى‌شود، در اعصار نخستين اسلام چنين نبوده، و به تعبير ديگر آن تعبّد و تسليم مطلقى كه ما امروز در برابر سخنان پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) و آيات قرآن مجيد داريم در آن اعصار به اين قوّت و شدّت نبوده است.

مثلا هنگامى كه «عمر» اين سخن معروف خود را گفت: «متعتان كانتا محللتان فى زمن النبى (صلى الله عليه و آله) و أنا احرمهما و اعاقب عليهما متعة النساء و متعة الحج؛ دو متعه در عصر پيامبر (صلى الله عليه و آله) حلال بود و من آن دو را تحريم مى‌كنم و هر كه مخالفت كند او را مجازات خواهم كرد، متعه‌

[1]. تفسير كشّاف، جلد 1، صفحه 610.