اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بياورد درباره آن تحقيق كنيد، مبادا به گروهى از روى نادانى آسيب برسانيد و از كرده خودپشيمان شويد.

شأن نزول:

از اقدام بدون تحقيق بر حذر باشيد

براى آيه مورد بحث، دو شأن نزول، در تفاسير آمده است كه بعضى مانند «طبرسى» در «مجمع البيان» هر دو را ذكر كرده‌اند، و بعضى مانند «قرطبى» و «نور الثقلين» و «فى ظلال القرآن»، تنها به يكى اكتفاء كرده‌اند.

نخستين شأن نزولى كه غالب مفسران آن را ذكر كرده‌اند اين است كه، آيه‌ «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ ...»، درباره «وليد بن عقبه» نازل شده است، كه پيامبر صلى الله عليه و آله او را براى جمع‌آورى زكات از قبيله «بنى‌المصطلق» اعزام داشت، هنگامى كه اهل قبيله با خبر شدند نماينده رسول اللَّه صلى الله عليه و آله مى‌آيد، با خوشحالى به استقبال او شتافتند، ولى از آنجا كه ميان «وليد» و آنها در جاهليت، خصومت شديدى بود، تصور كرد آنها به قصد كشتنش آمده‌اند.

خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله بازگشت (بى‌آنكه تحقيقى در مورد اين گمان كرده باشد) و عرض كرد: آنها از پرداخت زكات خوددارى كردند! (و مى‌دانيم امتناع از پرداخت زكات، يك نوع قيام بر ضد حكومت اسلامى تلقى مى‌شد، بنابراين مدعى بود آنها مرتد شده‌اند!).

پيامبر صلى الله عليه و آله سخت خشمگين شد، و تصميم گرفت با آنها پيكار كند، آيه فوق نازل شد (و به مسلمانان دستور داد: هرگاه فاسقى خبرى آورد، درباره آن تحقيق كنيد). [1]

بعضى نيز بر آن افزوده‌اند كه بعد از اخبار «وليد» درباره ارتداد قبيله «بنى‌المصطلق»، پيامبر صلى الله عليه و آله به «خالد بن وليد بن مغيره» دستور داد: به سراغ قبيله‌

[1] «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.