(36) أَ لَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ وَ يُخَوِّفُونَكَ بِالَّذِينَ مِنْ دُونِهِ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ (37) وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُضِلٍّ أَ لَيْسَ اللَّهُ بِعَزِيزٍ ذِي انْتِقامٍ‌

آيا خداوند براى (نجات و دفاع از) بنده‌اش كافى نيست؟! اما آنها تو را از غير او مى‌ترسانند. و هر كس را خداوند گمراه كند، هيچ هدايت كننده‌اى ندارد!

و هر كس را خدا هدايت كند، هيچ گمراه كننده‌اى نخواهد داشت. آيا خداوند توانا و داراى مجازات نيست؟!

شأن نزول:

تهديد بر خشم بت‌ها

بسيارى از مفسران نقل كرده‌اند: بت‌پرستان «مكّه» پيامبر صلى الله عليه و آله را از خشم و غضب بت‌ها بر حذر مى‌داشتند، و مى‌گفتند: از آنها بدگوئى مكن، و بر خلاف آنها اقدام منما كه تو را ديوانه مى‌كنند و آزار مى‌رسانند! (آيه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت). [1]

بعضى نيز نقل كرده‌اند: هنگامى كه «خالد» به فرمان پيامبر صلى الله عليه و آله مأمور شكستن بت معروف «عُزّى‌» شد، مشركان گفتند: اى «خالد»! بترس كه خشم اين بت شديد است! (و تو را بيچاره مى‌كند) «خالد» با تبرى كه در دست داشت محكم بر بينى آن بت كوبيد، و آن را در هم شكست و گفت:

كُفْراً لَكَ يا عُزّى‌، لا سُبْحانَكَ- سُبْحانَ مَنْ أَهانَكَ، انِّي رَأَيْتُ اللَّهَ قَدْ أَهانَكَ!:

«ناسپاسى بر تو باد اى عُزّى! هرگز منزه نيستى، منزّه كسى است كه تو را موهون ساخته! من ديدم خداوند تو را موهون ساخته است». [2]

ولى داستان «خالد» كه قاعدتاً بعد از فتح «مكّه» بوده، نمى‌تواند از قبيل شأن‌

[1] «تفسير كشّاف» و «مجمع البيان» و «ابوالفتوح رازى» و «فى ظلال القرآن» (با تفاوت‌هائى در تعبير).

[2] «مجمع البيان»، ذيل آيات مورد بحث (در «كشّاف» و «قرطبى» نيز اين روايت به طور مختصرترى آمده است).