وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى‌ حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى‌ وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ‌

بعضى از مردم خدا را تنها با زبان مى‌پرستند؛ همين كه (دنيا به او رو كند و) خيرى به آنان برسد، حالت اطمينان پيدا مى‌كنند؛ اما اگر مصيبتى براى امتحان به آنها برسد، دگرگون مى‌شوند (و به كفر رو مى‌آورند)! (و به اين ترتيب) هم دنيا را از دست داده‌اند، و هم آخرت را؛ و اين همان خسران و زيان آشكار است!

شأن نزول:

گرايش سودگرايانه‌

«ابن عباس» و جمعى ديگر از مفسران پيشين، در شأن نزول اين آيه، چنين نقل كرده‌اند: گاهى گروهى از باديه‌نشينان خدمت پيامبر مى‌آمدند.

اگر حال جسمانى آنها خوب مى‌شد، اسب آنها كرّه خوبى مى‌آورد، زن آنها پسر مى‌زائيد و اموال و چهار پايان آنان فزونى مى‌گرفت، خشنود مى‌شدند و به اسلام و پيامبر صلى الله عليه و آله عقيده پيدا مى‌كردند!

اما اگر بيمار مى‌شدند، همسرشان دختر مى‌آورد و اموالشان رو به نقصان مى‌گذاشت، وسوسه‌هاى شيطانى قلبشان را فرا مى‌گرفت و به آنها مى‌گفت: تمام اين بدبختى‌ها به خاطر اين آئينى است كه پذيرفته‌اى و آنها هم روى گردان مى‌شدند!. [1]

قابل توجه اين كه: قرآن در مورد روى آوردن دنيا به اين اشخاص، تعبير به «خير» مى‌كند، و در مورد پشت كردن دنيا تعبير به «فتنه» (وسيله آزمايش) نه «شرّ»، اشاره به اين كه: اين حوادث ناگوار، شرّ و بدى نيست، بلكه وسيله‌اى است براى آزمايش.

[1] «تفسير كبير فخر رازى»، ج 23، ص 13؛ «تفسير قرطبى»، ج 6، ص 4409.