هلاخوت گدولوت‌ پديد آورد كه تلاشى بود براى تنظيم موضوعى احكام شريعت يهودى و اتخاذ رأى.

پس از وى تا اوايل قرن يازدهم قانون نامه‌هاى مهمى پديد آمدند كه معمولًا جامع نبودند. [1]

دوم. الفاسى‌

بى‌شك مهم‌ترين دوران قانون‌نامه‌نويسى در شريعت يهودى دوره ريشونيم (سده 11. 16) است.

مهم‌ترين و ماندگارترين آثار در حوزه شريعت يهودى در اين دوران پديد آمده‌اند. سرآغاز آثار اين دوره اثر معروف اسحاق (اهل فاس، در شمال آفريقا)، معروف به‌ الفاسى‌ است. وى در اين اثر از فصل‌بندى تلمود تبعيت مى‌كند، امّا گاه مباحث و استدلالاتى را كه به يك رأى شرعى منجر مى‌شود حذف مى‌كند. الفاسى با مطرح كردن عقيده يكى از دانشمندان بر آن مهر معيار (هلاخا قاعده شرعى) مى‌زند. وى با بى‌توجّهى به نظر مخالف، عدم علاقه خود را به آن نظر نشان مى‌دهد. [2]

سوم. راشى و توسافوت‌

در قرن يازدهم ميلادى، سليمان بن اسحاق معروف به راشى شرحى بر تلمود نگاشت كه اهميتى بسيار يافت. وى كه اهل فرانسه بود در دوره‌اى مى‌زيست كه مطالعات پيرامون تلمود پس از افول آن در بابل، در اروپا رواج يافت. توضيحات وى در مكتب درسش پايه‌گذار شرح عظيم تلمود شد.

«شرح او، كه بر يادداشت‌هاى اوّليه مكتب ربّى گرشوم مبتنى است، عمدتاً حاصل تسلّط همه‌جانبه او بر تمام نوشته‌هاى تلمودى، آگاهى وى از مشكلات شاگردان، و شيوه بيان رساى اوست». [3] وى در اين اثر ماهيت و كارايى استدلال‌هاى تلمودى را نشان مى‌دهد. اثر راشى در آن زمان متن درسى شد و در كنار تلمود قرار گرفت به گونه‌اى كه عملًا رازگشاى تلمود گشت. اثر راشى كه‌ قونطروس‌ (شرح) نام گرفته است در حاشيه متن تلمود به چاپ مى‌رسد. در همين زمان، پس از رواج راشى، عالمان فرانسوى و آلمانى در سده‌هاى 12 تا 14 ميلادى مجموعه عظيم شرح‌هاى تلمود بابلى را پديد آوردند كه در تلمود در كنار متن گمارا (تفسير ميشنا) به چاپ مى‌رسد. اين شروح كه توسافوت (به معناى ضمايم) نام گرفته‌اند در اثر راشى ريشه دارند.

آغازگر توسافوت نوه راشى، ربنوتام (ربّى يعقوب بن ميئر اهل رومرو) است. توسافوت از يك شرح صرف فراتر مى‌رود. درباره تقابل راشى و توسافوت گفته‌اند كه ربنوتام «از گرفتن ايرادات ماهرانه به توضيحات راشى و پيشنهاد راه حل‌هاى بديع لذت مى‌برد ... با اين همه، خطا است كه بپنداريم در توسافوت چيزى نيست جز تمايل به مجادله يا عشق به بگومگو ... توسافوت‌نويسان حتى بيش از راشى در پى فهم هلاخا ... و كشف قياس‌هايى بودند كه حل‌

[1]. ساختار حقوق يهود، ديويدام. فلدمن؛ عدالت كيفرى در آيين يهود، حسين سليمانى، ص 95- 94؛.

M. E.," Codification ofLaw", EJ., v. 5, p. 436.

[2]. ساختار حقوق يهود، ص 95.

[3]. همان مدرك، ص 96.