مسائل جديد را ميسر مى‌ساختند». [1]

گفتنى است كه در تمام طبع‌هاى رايج تلمود در حاشيه متن، راشى و توسافوت در مقابل هم مى‌آيند.

چهارم. ميشنه تورا

در همان زمان كه شارحان اروپايى به شرح و تفسير تلمود همت گماشته بودند، خلأ وجود قانون نامه‌اى دقيق و نظام‌مند، پس از الفاسى، احساس مى‌شد. يكى از جانشينان الفاسى، كه شاگردِ شاگرد او بود، يعنى موسى بن ميمون، معروف به «رامبام» [2] (1135. 1204)، اهل قرطبه در اسپانيا، به اين مهم پرداخت. كتاب وى كه‌ ميشنه تورا نام گرفت بزرگ‌ترين اثر هلاخايى بود. وى كتاب را بدين جهت‌ ميشنه تورا (تورات دوم) نام نهاد، كه به گفته او در مقدّمه اين كتاب «اگر كسى شريعت مكتوب و سپس اين كتاب را بخواند همه شريعت شفاهى را خواهد آموخت و نيازى به رجوع به كتاب ديگر ندارد». اين كتاب كه به شيوه‌اى ساده و آسان‌ياب و با ساختارى منظم نوشته شده است همه شريعت تلمودى را در چهارده بخش اصلى در بر دارد. (از آنجا كه در نظام عددى ابجد چهارده با يَد برابر است اين كتاب به‌ يَد هحزاقا، [3] يعنى «دست قوى» شهرت يافته است. سبك كتاب وى جزمى و به دور از ذكر استدلال و جزئيات بحث‌هاست، چرا كه قصد وى اين بود كه يك راهنماى كوتاه، كامل و كاربردى، بنويسد. با اين همه، نكته‌اى كه براى اين كتاب مشكل پيش آورد اين بود كه وى آراى دانشمندان فرانسوى- آلمانى را فرو گذاشت. اين كار انتقادات چندى را در پى داشت. از جمله منتقدان وى ابراهيم بن داوود اهل فرانسه بود كه ايرادهاى وى در حاشيه كتاب ابن ميمون به چاپ رسيده است. بسيارى از عالمان در همان دوران ابن ميمون يا پس از او كوشيدند تا كاستى‌هاى كتاب وى، از جمله منابع ارجاعات ذكر نشده، ديدگاه‌هاى عالمان فرانسوى آلمانى، ايرادات ابن داوود و ... را برطرف و حل كنند.

به رغم همه اينها، اين كتاب به همراه شروح و اضافات و تكمله‌هاى آن همچنان به صورت يك كتاب با اهمّيت باقى ماند. [4]

پنجم. قانون‌نامه آشرى‌

يكى از قانون نامه‌هاى مهم قرن سيزدهم اثر ربّى آشر بن يحيئل (1250. 1327) است، وى كه به «آشرى» [5] يا «رُش» [6] معروف است در اسپانيا مقيم بود. وى در هلاخوت‌ تلمود را به شيوه الفاسى تلخيص كرد امّا انديشه‌هاى مراجع بزرگ بعدى مانند ابن ميمون و توسافوت‌نويسان را نيز مورد توجّه قرار داد. اثر وى داراى ويژگى‌هاى آموزشى‌

[1].M .Libel ,Rashi (Philadelphia ,6291) ,.

به نقل از: ساختار حقوق يهود، ص 98- 97.

[2].Rambam

[3].Yad HaHazakah

[4].cf .M .E .,op .cit .,p .836 -146 ,.

ساختار حقوق يهود، ص 100- 98.

[5].Asheri

[6].Rosh