ولى اين را نمىتوان و نبايد انكار كرد كه هر قدر ظرف فكر و انديشه ما بزرگتر باشد، مقدار بيشترى از اين اقيانوس بىكران را در خود جاى خواهد داد.
و به همين دليل، بر همه دانشمندان فرض است در هيچ عصر و زمانى از پاى ننشينند و براى كشف حقايق بيشترى از قرآن مجيد، به تلاش و كوشش پيگير و مخلصانهاى ادامه دهند. از سخنان قدما و پيشينيان، كه درود خدا بر روان پاكشان باد، بهره گيرند، اما به آنها قناعت نكنند كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود:
لاتُحْصى عَجائِبُهُ وَ لاتُبْلى غَرائِبُهُ: «شگفتىهاى قرآن هرگز تمام نمىشود و نوآورىهاى آن به كهنگى نمىگرايد». «1»
***
* تفسير به رأى يك اشتباه خطرناك
خطرناكترين روش در تفسير قرآن اين است كه: به جاى شاگردى در مكتب قرآن، ژست معلمى را در برابر اين كتاب آسمانى به خود بگيريم، يعنى به جاى استفاده از قرآن بكوشيم افكار خود را بر قرآن تحميل كنيم، و پيشداورىهائى كه مولود محيط، تخصص علمى، مذهب خاص، و سليقه شخصى ما است، به نام قرآن و به شكل قرآن عرضه كنيم، و در حقيقت قرآن براى ما امام، پيشوا و رهبر نباشد، بلكه وسيلهاى براى به كرسى نشاندن حرفها و موجه جلوه دادن افكار و سليقههاى شخصى ما باشد!.
اين طرز تفسير قرآن- يا صحيحتر تفسير افكار خود با قرآن- گر چه در ميان جمعى رواج يافته اما هر چه هست خطرناك است، و فاجعه، نتيجه آن به جاى هدايت يافتن به راه حق، پرت شدن در بيراههها و راسختر شدن در اشتباهات است!