كنونى سطح مرّيخ به وسيله دستگاه‌هاى خود كار اين سفينه و مخابره آنها به زمين، به ما امكان مى‌دهد كه نسبت به مسائل ديگرى مربوط به امروز مرّيخ كه در دسترس مشاهده و آزمايش ما نيست، يا مربوط به پيدايش اين كره كه به ميلياردها سال قبل باز مى‌گردد، اظهار نظر كنيم.

5- در روانكاوى و روانشناسى امروز، گاهى يك خواب به ظاهر ساده يا يك جمله كه ناخودآگاه و از روى اشتباه بر زبان يك بيمار روانى جارى مى شود، كافى است كه روانكاو را از اسرار اعماق درون جان او آگاه سازد و ريشه‌هاى بيمارى او را كشف كند، گر چه اعماق روح او در تاريكى مطلق فرو رفته و از دسترس مشاهده و آزمايش بيرون باشد.

كوتاه سخن اين كه؛ در بسيارى از مسائل علمى امروز، ما براى پذيرش و قبول حقايق از روش مشاهده و تجربه بر روى اصل موضوع، استفاده نمى‌كنيم بلكه اغلب، مشاهده و آزمايش را روى آثار، معلول‌ها و نتايج انجام مى‌دهيم تا ما را به منشأ و علّت ناديده آنها آشنا سازد، و اين همان چيزى است كه در فلسفه، از آن به عنوان‌ «دليل انّى» ياد مى‌كنند؛ يعنى پى‌گيرى آثار از نظر مشاهده و آزمايش، و پى بردن به موثّرها از طريق خرد.

اكنون اين سؤال پيش مى‌آيد كه وقتى مى‌بينيم براى كشف اسرار يك اتم هزاران مغز متفكّر به كار مى‌افتد تا نظام اعجاب آور و پيچيده و حساب شده آن را دريابد، چگونه مى‌توانيم ساختمان و پيدايش اصل اتم را بى‌نياز از نقشه قبلى و مبدأ علم و عقل نيرومندى بدانيم؟

هنگامى كه براى ساختن يك قلب مصنوعى كه بيش از چند روز عمر نكرد، لازم بود صدها داشنمند و كارشناس با صرف هزينه‌هاى سنگين دست به كار باشند، و يا براى پيوند يك قلب طبيعى به جاى يك قلب ديگر، تلاش تيم‌هاى نيرومند پزشكى‌