امتيازات پيشوايان خود، زندگى ساده آنان را كه از روح قناعت حكايت مى‌كند، يك امتياز بزرگ مى‌شمارند، ولى در اين جا آن را عامل تخدير مى‌دانند!!

بررسى مفهوم توكّل:

توكّل با قناعت ريشه‌هاى مشتركى دارد و طبيعى است كه فلسفه آن دو نيز از جهاتى به هم شبيه است و در عين حال از جهاتى با هم تفاوت دارند.

نخست چند روايت اسلامى را در زمينه توكّل، براى روشن شدن مفهوم اصلى و ريشه آن در اين جا مى‌آوريم.

امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:

«إنَّ الغِنَا وَ العَزَّ يَجُولَانِ فَإذَا ظَفَرَا بِمَوْضِعِ التَّوَكُّلِ أَوْطَنَا؛ بى‌نيازى و عزّت در حركتند، هنگامى كه محلّ توكّل را بيابند، در آن جا وطن مى‌گزينند»! [1]

در اين حديث وطن اصلى بى‌نيازى و عزّت‌ «توكّل» معرّفى شده است.

از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نقل شده كه فرمود:

از پيك وحى خدا جبرئيل پرسيدم، توكّل چيست؟ گفت:

«العِلْمُ بِأنَّ المَخْلُوقَ لَايَضُرُّ وَ لَايَنْفَعُ وَ لَايُعْطِى وَ لَايَمْنَعُ وَ اسْتِعْمَالُ اليَأسِ مِنَ الْخَلْقِ فَإذَا كَانَ العَبْدُ كَذَلِكَ لَمْ يَعْمَلْ لِأحَدٍ سِوَى اللّهِ وَ لَمْ يَرْجُ وَ لَمْ يَخَفْ سِوَى اللّهِ وَ لَمْ يَطْمَعْ فِى أحَدٍ سِوَى اللّهِ فَهَذِا هُوَ التَّوَكُّلُ». [2]

كسى از امام على بن موسى الرضا عليه السلام پرسيد:

«مَا حَدُّ التَّوَكُّلِ؟ فَقَالَ: أَلَّا تَخَافَ مَعَ اللّهِ أحَداً؛ حدّ توكّل چيست؟ فرمود: اين كه با اتّكاى به خدا از هيچ كس نترسى»! [3]

[1]. اصول كافى، ج 2، ص 65، ح 3.

[2]. بحار الانوار، ج 76، ص 373.

[3]. أمالى صدوق، ص 311.