12- «و احكامى كه در بعضى از اوقات، واجب است ولى وجوبش در زمان بعد از ميان رفته است» (و بين واجب بوقته و زائل فى مستقبله).

اين تعبير در واقع اشاره به واجبات موقّت و غير موقّت است. واجبات موقّت مانند روزه ماه مبارك رمضان كه در اين ماه، واجب مى‌شود و بعد از بين مى‌رود، به خلاف تكاليف دائمى، مانند امر به معروف و نهى از منكر و اقامه حقّ و عدل كه هميشه واجب و لازم است. [1] بعضى نيز آن را اشاره به واجباتى مانند حج دانسته‌اند كه تنها يك بار، در عمر واجب است و بعد از آن زايل مى‌گردد و بعضى مثال به مسأله هجرت زده‌اند كه در آغاز اسلام- كه مسلمين در مكّه در محدوديّت بودند- واجب بود ولى بعد از فتح مكّه وجوب هجرت زايل گشت، هر چند امروز نيز در مناطق مشابه مكّه قبل از فتح، مسأله هجرت به قوّت خود باقى است.

13- اينها همه در حالى است كه «انواع محرّمات در آن از هم جدا شده و هر يك جداگانه تبيين گرديده است، از گناهان كبيره كه خداوند وعده عذاب خود را بر آن داده گرفته، تا صغيره‌اى كه غفران و آمرزش خويش را براى آن مهيّا ساخته است» (و مباين‌ [2] بين محارمه من كبير اوعد عليه نيرانه او صغير ارصد له غفرانه).

گناهان كبيره مانند شرك و قتل نفس است كه در آيات قرآن صريحا وعده عذاب، نسبت به آنها داده شده است. [3]

[1] در واقع اين جمله محذوفى دارد، زيرا صورت دوّم ناگفته مانده و در تقدير چنين است و بين ما يكون واجبا دائما.

[2] «مباين» خبر مبتداى محذوفى است و در تقدير «هو مباين» است و ضمير «هو» به كتاب بر مى‌گردد، احتمال ديگرى نيز وجود دارد، اما آنچه گفتيم مناسب‌تر به نظر مى‌رسد.

[3] در مورد شرك به آيه: «مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَ مَأْواهُ النَّارُ» (سوره مائده، آيه 72) مراجعه شود و در مورد قتل نفس به آيه‌ «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها» (سوره نساء، آيه 93).