بخوبى درك مى‌كند.» [1] (نتيجه اين كه پذيرش راههاى فرار مزبور دور از انصاف و حقيقت است).

سومين مشكل اين روايات- كه راههاى فرار از ربا را تجويز مى‌كند، روايات معارضى است كه حيله‌هاى شرعى را باطل مى‌داند و طبق اين روايات مسلمانان از اين كار نهى شده‌اند.

الف: سيّد رضى، در نهج البلاغه، به نقل از حضرت على عليه السّلام كلامى را از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم خطاب به حضرت على عليه السّلام چنين نقل مى‌كند: «يا علىّ انّ القوم سيفتنون باموالهم- الى ان قال- و يستحلّون حرامه بالشّبهات الكاذبة و الاهواء السّاهية فيستحلّون الخمر بالنّبيذ و السّحت بالهديّة و الرّبا بالبيع؛ (پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود:) اى على! مسلمانان در آينده، بوسيله اموالشان امتحان مى‌شوند .... آنها حرام خدا را با شبهات دروغين و هوى و هوسهاى بدون مطالعه، حلال مى‌كنند (در اين راستا دست به سه كار مى‌زنند) شراب‌خوارى را با تغيير نام آن به «نبيذ» حلال مى‌شمرند، و رشوه‌خوارى را به بهانه هديّه تجويز مى‌كنند، و (بالاخره) ربا را در شكل و هيئت بيع و معامله انجام مى‌دهند (و با حيله‌هاى شرعى اقدام به رباخوارى مى‌كنند).» [2]

سؤال: چگونه شراب را به وسيله «نبيذ» حلال مى‌كنند؟

جواب: از برخى احاديث استفاده مى‌شود كه وقتى پيامبر

[1]. كتاب البيع، جلد دوم، صفحه 405.

[2]. نهج البلاغه، خطبه 156، (به نقل از وسائل الشّيعه، جلد 12، ابواب الرّبا، باب 20، حديث 4).