11. امام على عليه السلام: خداوند عزّوجلّ، در نهاد فرشتگانْ خردى بدون شهوت، نهاد و در چارپايان، شهوتى بدون خرد آفريد؛ امّا در آدميان، خرد و شهوت را با هم نهاد. پس هر آن كس خردش بر شهوتش پيروز گردد، از فرشتگان برتر است و هر آن‌كس كه شهوتش بر خردش غالب گردد، از چارپايانْ پست‌تر است.

12. امام صادق عليه السلام: خداوند، خرد را كه نخستين آفريده روحانى او در سمت راست عرش خود است، از نور خود آفريد. آن گاه بدو گفت: «پشت كن». او نيز پشت كرد. پس فرمود: «روى آور». خرد نيز روى آورد. پس از آن، خداوندِ تبارك و تعالى فرمود: تو را آفريده‌اى بزرگ آفريدم و بر تمام آفريده‌هايم ارجمند داشتم. پس از آن، جهل و نادانى را از درياى شور و تاريكْ خلق كرد و بدان فرمود: «پشت كن». او نيز پشت كرد. پس فرمود: «روى آور». پس او رو نياورد.

آنگاه به جهل فرمود: «گردنكشى كردى». پس او را لعنت كرد.

13. امام صادق عليه السلام‌- در تفسير آيه‌ «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها»-: [خداوند] براى عقل روشن ساخت چه كارى انجام دهد و از چه چيزى دورى گزيند.

14. امام صادق عليه السلام‌- در تفسير آيه‌ «وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها»-: [خداوند] نفس آدمى را آفريد و صورت داد؛- و در تفسير آيه‌ «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها» فرمود-:

[خداوند،] به نفس، خوبى‌ها و بدى‌ها را شناساند و الهام كرد. آن‌گاه مخيّرش كرد و او برگزيد.

ر. ك: حديث 272. «لشكريان خرد و نادانى»

چشم اندازى بر آفرينش عقل و جهل‌

آفرينش عقل و جهل، چگونگى تركيب اين دو عنصر متضاد و فلسفه تركيب آنها در انسان، از اصلى‌ترين مسائل انسان‌شناسى اسلامى و مهمترين مبانى تربيتى در اين آيين الهى است و اينك، با الهام از احاديث اين باب، توضيحات كوتاهى در باره اين مسائل، ارائه مى‌شود: