نيز برخى، كلام نجاشى را در شرح حال ابو يعلى درباره كتاب‌هاى: التكملة و الموجز فى التوحيد، مؤيّد اين مطلب دانسته‌اند؛ زيرا معتقدند كه كلام وى (موقوف على التمام‌[1]) بر اين نكته دلالت دارد كه ابو يعلى به هنگام تأليف رجال النجاشى زنده بوده و نجاشى رحمه الله از وى تمام كردن كتاب‌ها را انتظار داشته است.[2] نظريّه سوم. [محقّق‌] شوشترى، عبارت الفهرست نجاشى را صحيح، و عبارت خلاصة الأقوال علّامه را اشتباه مى‌داند.

وى گزارش علّامه را در مورد تاريخ ولادت و وفات نجاشى، به فردى ديگر مربوط مى‌داند كه احتمالًا در نام و كنيه با نجاشى رحمه الله مشترك بوده است. او احتمال اشتباه شدن نجاشى با ابو العبّاس احمد بن نوح سيرافى را قريب مى‌شمارد. بيان وى و نيز دلايل بعيد بودن آن در بحث ولادت نجاشى گذشت‌[3].

آنچه در تحقيق تاريخ وفات نجاشى به نظر مى‌رسد، اين كه: تاريخ وفات نجاشى، همان سال 450 ق است، مگر آن كه دليلى بر خلاف آن يافت شود؛ و تاريخ 463 ق درباره وفات ابو يعلى، اگرچه ظاهراً درست است، ولى از خطوط الحاقى به كتاب نجاشى است.[4]

خاندان نجاشى‌

خاندان نجاشى، از جمله خاندان‌هايى است كه در كوفه مى‌زيسته و در آن شهر، شناخته‌شده بوده‌اند. از اين خاندان، عالمان و مصنّفان و راويان حديث، از عصر عبد اللَّه نجاشى تا عصر مؤلّف رجال النجاشى، وجود داشته‌اند.[5]

[1]. رجال النجاشى، ص 404( ش 1070)

[2]. مشيخة النجاشى، ص 46

[3]. قاموس الرجال، ج 1، ص 530( ش 449)

[4]. براى مطالعه بيشتر درباره تاريخ وفات نجاشى، ر. ك:« ابو العبّاس نجاشى و عصر وى»،[ آية اللَّه‌] استاد سيّد موسى شبيرى زنجانى( نور علم، ش: 11 و 12)

[5]. رجال السيّد بحر العلوم، ج 2، ص 32