بوده است.[1] قرينه ديگر آن كه ديلمى در مقدّمه كتاب، تصريح كرده كه كتاب خود را در پنجاه و پنج باب، سامان داده است.[2] در نسخه‌هاى مورد مراجعه (اعلمى، منشورات شريف الرضى، بوذرجمهرى- كه ترجمه است- و مطبعة العلميه نجف)، جلد اوّل، شامل 54 باب بوده و جزء دوم، باب پنجاه و پنجم كتاب. چنان‌كه در پايان جزء اوّل نيز آمده است:

تمّ الجزء الأول من كتاب إرشاد القلوب سنة 1398 هجرية ويليه الجزء الثانى الباب الخامس و الخمسون والأخير و فيه فضائل الإمام على عليه السلام و مناقبه و غزواته.[3] درباره مضمون جزء دوم نيز مى‌توان گفت كه ذكر فضايل و مناقب اميرمؤمنان، خصوصاً به شكلى كه ديلمى آورده، مى‌تواند نوعى پند و يادآورى باشد؛ چرا كه قصد او از آوردن اين مباحث، استدلال و احتجاج براى اثبات امامت و ولايت امام على عليه السلام در مقابل مخالفان نيست؛ بلكه يادآورى فضايل و مناقب ايشان، براى شيعيان است. اين امر، از عدم ذكر مصادر و اسانيد و نيز استفاده نكردن از منابع روايى اهل سنّت پيداست، افزون بر آن كه هدف كلّى نويسنده، ارشاد دل‌ها به صواب است، و چه امر صوابى بالاتر از فضايل اميرمؤمنان؟[4] درباره ارجاع به بحار الأنوار و مدينة المعاجز كه در متن جزء دوم آمده، گفته شده كه اين امر، ناشى از اشتباه ناشر بوده كه از هامش نسخه خطّى وارد متن شده است.[5] در مواضع ديگر كتاب، چنين ارجاع‌هايى ديده نمى‌شود و از تعبير «بتغيّر ما فمن أراده‌

[1]. الذريعة، ج 1، ص 517( ش 2527). نيز، ر. ك: روضات الجنّات، ج 2، ص 291( ش 201)

[2]. إرشاد القلوب، انتشارات اسوه، ص 43؛ مؤسّسة الأعلمى، ص 12.

[3]. إرشاد القلوب، مؤسسة الأعلمى، ص 183؛ منشورات الرضى، ص 206.

[4]. ر. ك: أعلام الدين، تحقيق: مؤسسه آل بيت عليهم السلام، ص 26( مقدّمه)؛ إرشاد القلوب، ص 6( چاپ اسوه).

[5]. ر. ك: همان‌جا.