پيچيدگي‌هاي زباني و ويژگي‌هاي متني حديث، آسيب ديگري است که در قالب مباحث «واژه‌هاي چندمعنايي»، «خلط معاني مجازي با معاني حقيقي، لغوي با اصطلاحي و تفسير با تطبيق» و نيز «فارسي‌زدگي» و مباحث ديگري مانند «تحوّل زبان» و «تغيير معنايي و بار ارزشي واژه‌ها» به آنها خواهيم پرداخت. گفتني است پذيرش برخي از مباني، مانند ردّ کلي خبر ضعيفُ السند و يا دوري مطلق از احاديث ديگر فرقه‌ها، گاه دست پژوهشگر را از قرينه‌هاي راه‌گشا تهي مي‌سازد و آسيبي مانند «برخورد گزينشي» را رقم مي‌زند. دو آسيب به هم پيوسته «جمودگرايي» و «تعميم نابجا» نيز ـ هرچند به شخصيت پژوهشگر وابسته‌اند ـ ، از آسيب‌هاي مربوط به روش پژوهش به شمار رفتهاند؛ زيرا به ضعف روش در تشخيص و جايگاه تطبيق هر کدام، باز مي‌گردد.

پژوهش / پژوهشگر

برخي از آسيب‌ها، زاييده ويژگي‌هاي پژوهشگرند؛ مانند: روحيه اخباري‌گري، هواخواهي و يا برخوردهاي ساده‌انگارانه با حديث. اين آسيب‌ها گاه، نتايج خطرناکي را در پژوهش‌هاي حديثي پيش مي‌آورند و واقعيت بازگو‌شده در احاديث را دگرگون مي‌سازند. در کنار اين آسيب‌هاي شخصيتي، آسيب ديگري را نيز نمي‌توان ناديده گرفت؛ آسيب دخالت پيش‌فرض‌ها و دانسته‌هاي‌ پيشين در فرآيند پژوهش‌هاي حديثي. اين دسته آسيب‌ها در مقايسه با آسيب‌هاي پيشين، کمترند؛ اما راه مقابله با آنها دشوارتر و طولاني‌تر است. به اميد آن که بتوانيم با شناسايي آسيب‌ها، از زيان‌هاي آنها در امان بمانيم و پژوهش‌هاي حديثي خود را پيراسته از خطا، سامان ببخشيم.

چکيده

آسيب به معناي گزند و صدمه، گاه، دامن‌گير چيزهاي باارزش مي‌شود و بهره‌مندي ما را مختل مي‌کند و از اين رو، به شناسايي، پيشگيري و درمان آسيب‌ها نيازمنديم. يکي از تفاوت‌هاي اصلي حديث با قرآن، آسيب‌پذيري حديث در زمينه‌هاي متعدّد، و مصونيت قرآن از آسيب‌هاي‌ مهمي مانند تحريف است.