نام کتاب : آسيب شناخت حديث نویسنده : مسعودى، عبدالهادى جلد : 1 صفحه : 185
اصلى گوينده را نتيجه ميدهد. [1] معناي بسياري از افعال، هنگام ترکيب با آنها، متفاوت ميشود و در موارد متعدّدي، ترکيب يک فعل با دو حرف، تفاوت معنايي بسياري را پديد ميآورد. غفلت از اين حروف؛ بهويژه در جايي که فاعل و يا مفعول جمله، ميان فعل و حرف فاصله انداخته باشد، کم نيست و اين بيتوجهي، موجب ميشود که معناي اصلي فعل (معناي آن، هنگام تجرّد از حرف)، به ذهن تبادر کند و از معناي جديدِ حاصلآمده از ترکيب، غفلت شود.
نمونهها
عدل
امام على عليه السلام در خطبه «أشباح» ميفرمايد: كَذَبَ العادِلُونَ بِكَ إذْ شَبَّهُوكَ بِأصنامِهم ونَحَلُوكَ حِليةَ المَخلوقينَ بِأوهامِهم. [2] شريکگيرندگان براى تو، دروغ گفتند كه تو را به بتهايشان همانند كردند و جامه آفريدگان را به گمانِ بى پايه خود، بر تو پوشاندند. ترکيب «عَدَلَ به»، يعني «همتا قرار داد». آن حضرت در اين جمله، «عادلون» را به دليل نسبت دادن کذب به آنان، همراه «باء» و به معناى «مشركان»، به کار برده است. گفتني است اين ترکيب، در قرآن نيز به کار رفته و به نخستين آيه سوره انعام، بسيار شبيه است. [3] همين مادّه، اگر با «عن» متعدّى شود، معنايى ديگر مى يابد؛ مانند «عَدَلَ
[1] اگر در روايت مشهور «فمن رغب عن سنّتي فليس منّي» که بخشى از سخن پيامبر است «عن» جاى خود را به «في» بدهد، معنايى كاملاً عكسْ نتيجه مى دهد، زيرا «رغب فيه»: «أراده»؛ و «رغب عنه»: «لم يرده»، معنا ميدهد؛ ر.ک: الكافي، ج 5، ص 496؛ صحيح البخاري، ج 6، ص 116.[2] نهج البلاغه با ترجمه شهيدي، خطبه 91 .[3] الْحَمْدُ للهِ الَّذِي خَلَقَ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يعْدِلُونَ؛ ترجمه آقاي فولادوند: ستايش خدايى را كه آسمانها و زمين را آفريد، و تاريكيها و روشنايى را پديد آورد. با اين همه كسانى كه كُفر ورزيده اند، [غير او را] با پروردگار خود برابر ميكنند؛ ترجمه آقاي مکارم: ستايش براي خداوندي است كه آسمانها و زمين را آفريد، و ظلمتها و نور را پديد آورد؛ اما كافران براي پروردگار خود، شريک و شبيه قرار ميدهند (با اين كه دلايل توحيد و يگانگي او، در آفرينش جهان آشكار است).
نام کتاب : آسيب شناخت حديث نویسنده : مسعودى، عبدالهادى جلد : 1 صفحه : 185