آسيب شناخت حديث - مسعودى، عبدالهادى

نام کتاب : آسيب شناخت حديث نویسنده : مسعودى، عبدالهادى جلد : 1 صفحه : 135

نصراني، به قصد اعتبار بخشي به مقصود خود و وارد کردن برخي مفاهيم اسرائيلي [1] ، جمله يا جملاتى را به شکل حديث در آورده و آن را از زبان ديگر راويان بزرگ و مشهور، و يا در صورت داشتن مقبوليت، از زبان خود، نقل مى کردند. اين شيوه، گاه با جعل سند همراه بوده و گاه نيز بدون سندسازي صورت گرفته است. اين‌گونه وضع، نمونه‌هاي کوچک و بزرگي دارد. نمونه کوچک آن، جعل

[1] هر چند نخستين مفهوم واژه اسرائيليات، عقايد و آراي يهوديان است؛ اما اين عنوان شامل همه انديشه‌هايي است که غيرمسلمانان، از جمله يهوديان، مسيحيان به حوزه انديشه اسلامي وارد کرده اند. سرآغاز پيدايش اين مطالب را مي‌توان پس از ظهور اسلام دانست که عالمان اهل کتاب با در خطر ديدن منافع خود، در برابر آن مقاومت کردند‌، اما هنگامي که اسلام بر سراسر جزيرة العرب مسلط شد، چاره اي جز تسليم و اسلام آوردن ظاهري نديدند. گفتني است موارد انتساب اين داستانها به پيامبر اکرم چندان فراوان نيست، هر چند تعداد آنها قابل توجه است؛ بدين معنا که بسياري از اسرائيليات تنها به همان تورات و انجيل منسوب شده و به قصد برآوردن نيازهاي حاشيه‌اي هنگام تفسير قرآن و اطلاع از احوال امتهاي پيشين، بازگو شده است. تهي بودن فرهنگ عرب از دانش تاريخي و مستند و نيز کم‌اطلاعي از اديان گذشته، سبب شد اعراب در برخورد با آياتي که به احوال انبيا و ملتهاي پيشين اشاره مي کرد، دچار مشکل شوند. به ويژه آن که قرآن به نقل جزئيات کم‌فايده و داستان‌سرايي نپرداخته و به آوردن نکات تربيتي و اصلي بسنده کرده است. اعراب، ظاهر اين آيه ها را مي فهميدند؛ اما اطلاع کامل و دقيقي درباره آنها نداشتند. سؤالاتي مانند آدم و حوا چگونه پديد آمدند؟ اقوام نوح، عاد و ثمود چسان مي زيستند؟ و داود، سليمان، طالوت و جالوت چه کارهايي انجام داده‌اند؟ از اين‌گونه است. کمبود عالمان مسلمان در اين زمينه و ممانعت از مراجعه به اهل‌بيت عصمت و طهارت، دست عالم‌نمايان زبردست اهل کتاب را باز گذاشت تا تعليمات تحريف‌ شده تورات و انجيل را گاه به نام کتابهاي آسماني و گاه با تأييد پنهاني حکومت، به نام پيامبر اکرم براي مسلمانان بازگو کنند. بيشتر اين نقلها که اسرائيليات ناميده مي شوند، در کتاب‌هاي تفسير مأثور، مانند تفسير طبري و الدرّ المنثور مشاهده مي‌شوند و از اين رو دانشجويان رشته‌هاي تفسير و علوم قرآن بايد حساسيت بيشتري نسبت به اين گونه متون داشته باشند.

[2] المعجم الأوسط، طبراني، ج 7، ص 31؛ تاريخ بغداد، خطيب، ج 9، ص 45؛ الموضوعات، ابن جوزي، ج 1، ص 141.

[3] مسند احمد، ابن حنبل، ج 6، ص 413؛ صحيح مسلم، ج 8، ص 204؛ سنن ابن ماجة، ج 2، ص 1354؛ سنن ابي ‌داوود، ج 2، ص 319؛ سنن الترمذي، ج 3، ص 355.

[4] وضع و نقد حديث، ص 61.

نام کتاب : آسيب شناخت حديث نویسنده : مسعودى، عبدالهادى جلد : 1 صفحه : 135

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست