عوامل ناشناخته ديگرى نيز در كنار اين عوامل وجود داشته باشند؟

بى‌گمان، عقل انسان نمى‌تواند احتمال وجود عوامل ناشناخته بيمارى را انكار كند، هر چند اثبات اين عوامل هم نيازمند دليل است.

روايات اسلامى، ضمن تأييد علل مادّى بيمارى‌ها و تأكيد بر اين كه برخى بخشى از بيمارى‌ها مى‌توان از طريق مبارزه با علل آنها، پيشگيرى كرد، در كنار علل مادّى، علل ناشناخته‌اى را براى بيمارى‌ها اثبات مى‌كنند. اين علل، در واقع، حكمت بيمارى‌ها در نظام آفرينش است.[1]

حكمت بيمارى‌

ترديدى وجود ندارد كه در نظام هستى، هيچ پديده‌اى بى‌حكمت نيست، هر چند اين حكمت، بر ما پوشيده مانده باشد. امام صادق عليه السلام، درباره حكمت بيمارى فرموده است:

بيمارى بر چند گونه است: بيمارى آزمون، بيمارى كيفر و بيمارى‌اى كه علّت مرگ قرارداده شده است.[2]

امام صادق عليه السلام، در اين سخن، سه حكمت براى بيمارى ذكر كرده و اين هر سه، بر دانش طب، ناشناخته است.

در سطورى كه پيش رو داريد، مختصراً به حكمت نهفته در بيمارى‌ها از ديدگاه روايات، پرداخته شده است:

[1] همان‌طور كه از ديدگاه روايات اسلامى براى درمان بيمارى‌ها عوامل ديگرى در كنار داروهاى شناخته شده وجود دارد؛ مانند دعا، صدقه و امورى از اين قبيل كه شناخت آنها براى دانش طب، امكان‌پذير نيست. ر. ك: ج 1، ص 139( منافع بيمارى).

[2] ر. ك: ج 1، ص 137، ح 152.