ديگر كه هم اكنون مورد بحث است بذل وبخششهاى بى حساب خليفه به فاميل خود بود. هرچند تاريخ نتوانسته است همه آنها را به دقّت ضبط كند وحتى طبرى كراراً تصريح مى كند كه «من به جهت عدم تحمّل اغلب مردم، از نوشتن برخى از انتقادها واشكالات كه از جانب مسلمانان بر خليفه شده است خوددارى مى كنم».[1] ولى همان مواردى كه تاريخ ضبط كرده است مى تواند روشنگر رفتار عثمان در باره بيت المال مسلمين باشد.

ميزان اموال واملاكى كه وى از بيت المال مسلمانان به اعضاى خانواده خود بخشيده بسيار عظيم است كه اينك به برخى از آنها اشاره مى شود.

وى دهكده فدك را، كه مدّتها ميان دختر گرامى پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) وخليفه اوّل مورد كشمكش بود، به مروان بن حكم بخشيد واين ملك دست به دست در ميان فرزندان مروان مى گشت تا سرانجام عمر بن عبد العزيز آن را به فرزندان فاطمه ـ سلام اللّه عليها ـ بازگردانيد.

دخت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) مى گفت: پدرم آن را به من بخشيده است.ولى ابوبكر مدعى بودكه از صدقات است وبايد مانند تمام صدقات، اصل آن محفوظ بماند ودر آمد آن در مصالح مسلمانان مصرف شود. در هر صورت، بخشش آن به مروان از طرف عثمان دليلى نداشت.بسيارى از مورّخان در اين مورد به خليفه خرده گرفته اند وهمگى به يك عبارت آورده اند كه:«از ايرادهايى كه بر او گرفته اند اين است كه وى فدك را كه صدقه رسول خدا بود به مروان تمليك كرد».[2]

اى كاش خليفه به همين مقدار اكتفا مى كرد وپسر عمو وداماد خود را بيش از اين مورد عنايت وبخشش بى حد وحساب خود قرار نمى داد. ولى متأسفانه علاقه خليفه به خاندان اموى حدّ ومرزى نداشت.وى به اين مقدار هم اكتفا نكرد، بلكه در سال 27 هجرى كه ارتش اسلام از آفريقا با غنيمتهاى فراوانى كه دو ونيم ميليون