پديده به همان حيثيتى كه موجود است، مبدأ اثر نيز مى باشد پس اگر در ذات مستقل است; در فاعليت نيز مستقل است و اگر در ذات خود عين ربط و وابستگى است در فاعليت خود نيز اين گونه است[1] بنابراين فرض استقلال در مقام فعل و ايجاد با فرض ربط و وابستگى در مقام ذات دو فرض متناقض و نامعقول است.

از اين مقدمات به روشنى به دست مى آيد كه افعال انسان در عين اين كه منتسب به او مى باشد منتسب به خدا نيز هست، زيرا افعال او مترتب بر وجود او است و بدون شك هستى او منتسب به خود او است و هم عين انتساب و ربط به خدا است، و چه زيبا گفته است حكيم سبزوارى:

«لكن كما الوجود منسوب لنا *** فالفعل فعل اللّه وهو فعلنا».[2]

يعنى همان گونه كه وجود و هستى ما به خود ما نسبت داده مى شود (علاوه بر اين كه عين فقر و ربط به خدا است) فعل ما نيز در عين اين كه منسوب به خدا است منسوب به خود ما نيز مى باشد.

در پايان يادآور مى شويم كه درباره نظريه امر بين امرين تفاسير و تقارير ديگرى نيز گفته شده است كه نقل و بررسى آنها مايه گستردگى سخن است و ما دامن گفتار را در اين جا كوتاه مى كنيم و خدا را بر اين نعمت بزرگ سپاسگزاريم .[3]

الحمدللّه ربّ العالمين