اگر فرمانروايى خدمتكار خود را بر انجام كارى كه توانايى آن را دارد فرمان دهد و بر انجام آن پاداش و ثواب و بر ترك آن كيفر و عقاب مقرر نمايد ولى او مى داند كه مجرد اين وعده و وعيد محرك او نمى باشد در اين صورت هرگاه او را بر نافرمانى مجازات نمايد سزاوار ملامت نيست، وهرگز نمى گويند كه مولى خدمتگزار خود را بر نافرمانى مجازات نمايد سزاوار ملامت نيست و هرگز نمى گويند كه مولى خدمتگذار خود را بر نافرمانى مجبور ساخته است حال اگر فرمانروا علاوه بر وعده و وعيد كسى را نيز مأمور سازد تا او را به انجام آن كار تشويق نمايد و خدمتكار با اختيار و توانايى خود آن كار را انجام دهد هيچ انسان عاقلى نمى گويد كه مولى او را بر انجام آن كار مجبور نموده است (توفيقات و هدايت هاى ويژه الهى نيز اين گونه مى باشد) و امّا اين كه چرا اين توفيقات و هدايت ها شامل برخى از افراد مى شود و بسيارى از آنان محروم و بى بهره اند؟ آن به خاطر حُسن اختيار و پاكدلى يا سوء اختيار و آلودگى نهاد آنان است.

بنابراين خدا گناهكاران را مجبور نساخته است تا مجازات آنان موجب نسبت ظلم به خدا گردد و نه انسان در كارهاى خود مستقل است تا با مالكيت و قدرت مطلقه الهى منافات داشته باشد و در نتيجه انسان شريك خدا در تدبير عالم هستى گردد.[1]

نقد و بررسى

مشكل اساسى درباره كارهاى انسان، جمع ميان دو اراده و قدرت خدا