راهى ميان جبر و تفويض

انديشه واقع بينانه در مسأله «جبر» و «تفويض» انديشه اى است كه از طرف پيشوايان مكتب تشيع، ارائه گرديده است و به «امر بين امرين» ناميده شده است.

امام صادق(عليه السلام) فرمودند: «لا جَبْرَ ولا تَفْويضَ ولكِنْ أمرٌ بينَ أمرين»[1](درباره افعال انسان) نه انديشه «جبر» واقع بينانه است و نه انديشه «تفويض» آنچه واقعيت دارد راهى ميان اين دو و به تعبير ديگر: «امر بين أمرين» است.

در روايات اسلامى و نيز در كتب كلامى و فلسفى از طرف دانشمندان اسلامى، مطالبى در توضيح و تفسير اين نظريه مطرح شده است كه آنها را مورد بررسى قرار مى دهيم.

1. امر بين امرين در روايات

در احاديثى كه از پيشوايان معصوم نقل شده است اين اصل به صورت هاى مختلفى توضيح داده شده است: