روايت شده است كه فرمودند:

«من عرف نفسه فقد عرف ربّه».

«آن كس كه نفس خود را بشناسد خود را شناخته است».

بنابراين اراده و اختيار نفس نسبت به كارهاى جوانحى و درونى عين ذات و واقعيت نفس است و فاعلى كه اختيار در ذات او نهفته است، قطعاً از عالى ترين نوع آزادى و اختيار برخوردار است پس «اراده» فعل اختيارى نفس است ولى در عين حال مسبوق به اراده ديگرى نيست، تا اشكال تسلسل ارادات متوجه گردد.

گواه بر اين كه نفس انسان در مقام ذات واجد اختيار است، امور ياد شده در زير است.

1. ادراك وجدانى: هر انسانى در تصور خود به صورت موجود مختار جلوه مى كند و اين نوع دريافت با ديگر دريافتهاى درونى مانند ادراك فكر، توانايى، خشم، ترس و... فرق نمى كند وجدانيات قضايايى بديهى و بى نياز از دليل مى باشد.

2. «هر امر عرضى بايستى به يك امر ذاتى باز گردد».

علم و اختيار و قدرت كه در حركات و كارهاى فيزيكى و جوانحى نفس مشاهده مى گردد بايستى يك مبدأ ذاتى داشته باشد بنابراين نفس انسانى بالذات[1] واجد اين كمالات مى باشد، آنگاه اين كمالات ذاتى در مرحله فعل تجلى مى نمايد:(كلّ ما بالعرض لابدّ أن ينتهى إلى ما بالذات).