1. اين صور علمى از جمله كارهاى نفس به شمار مى رود.

2.پيدايش آنها مسبوق به اراده و تصور و تصديق نيست.

3. در عين حال نفس در ايجاد اين صور علمى مجبور و فاقد اختيار نيست.

بنابراين افعال درونى و جوانحى نفس را نبايد با افعال بيرونى و جوانحى آن مقايسه نمود و ملاك اختيارى بودن قسم دوم را در مورد قسم نخست نيز بكار گرفت.

اكنون بايد ديد ملاك و معيار اختيارى بودن افعال درونى و جوانحى نفس چيست؟ به نظر ما وضع كار نفس را در اين قسم از كارها، بايد از وضع كار آفريدگار هستى انكشاف نمود چيزى كه ملاك و معيار اختيار در آفريدگار يكتا است ملاك اختيار نفس در كارهاى جوانحى و درونى او مى باشد. بدون شك در مورد خدا نمى توان اراده تفصيلى و حادث را ملاك اختيار او دانست زيرا چنين اراده اى صفت نقص بوده و با ذات واجب الوجود سازگار نيست. علم، قدرت، اختيار عين ذات او است و او مختار بالذات، عالم بالذات و قادر بالذات مى باشد. فاعليت نفس انسانى نيز در كارهاى درونى و جوانحى و از آن جمله اراده مانند فاعليت خدا است. نفس انسانى از اين جهت بهترين نمونه و مثال[1] براى خدا به شمار مى رود و به همين اعتبار از رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم)