نمى توانيم آن را طورى تفسير كنيم كه با اصل «حكمت» خداوند ناسازگار باشد.

2. آنچه در اين آيه و آيات مشابه آن درباره هدايت و ضلالت انسان آمده است اين است كه خداوند هر كس را بخواهد هدايت يا گمراه مى كند امّا اين كه مشيت او به هدايت يا گمراهى چه كسى تعلق گرفته است، بيان نشده است، در اين صورت با در نظر گرفتن آياتى كه در بحث گذشته يادآور شديم و با توجه به اين كه اراده خداوند بدون ملاك و به صورت گزاف به چيزى تعلق نمى گيرد، معلوم مى شود كه اراده خداوند به هدايت يا گمراهىِ كسانى تعلق مى گيرد كه عوامل آن را به كار بسته اند، همان عواملى كه از طرز فكر و نوع تصميم گيرى انسان در برابر آرمان هاى الهى مايه مى گيرد و در بحث قبل آنها را بازگو نموديم.

اين مطلب در مضمون پاره اى از آيات به طور صريح بازگو شده است:

الف: خداوند غير از فاسقان كسى را گمراه نمى سازد.

(وَما يُضِلُّ بِهِ إِلاّ الْفاسِقينَ)(بقره/26).

ب: خداوند مؤمنان را در زندگى دنيا و آخرت ثابت قدم مى دارد و ستمگران را گمراه مى سازد:

(يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَفِي الآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللّهُ الظّالِمينَ)(ابراهيم/27).

ج: خداوند اسراف كنندگان شكاك(در حقايق بديهى و روشن) را گمراه مى نمايد.

(كَذلِكَ يُضِلُّ اللّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتابٌ) (مؤمن/34).