1. هدايت تكوينى در سراسر گيتى

اين نوع از هدايت، همه پديده هاى عالم طبيعت را شامل مى شود و اختصاص به انسان ندارد و تبيين فلسفى آن اين است كه آفريدگار هستى، هر پديده اى را براى غرض و هدف خاصى آفريده است و هيچ موجودى بدون هدف معيّن و ويژه اى آفريده نشده است چنان كه مى فرمايد:

(ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَالأَرْض وَما بَيْنَهُما باطِلاً)(ص/27).

«آسمان و زمين و آنچه ميان آنها است را بيهوده و باطل نيافريده ايم».

زيرا يكى از صفات جمال و كمال خدا حكمت است(در بسيارى از آيات قرآن، خداوند به لفظ «حكيم» توصيف شده است)[1] و معلوم است كه فاعل حكيم، هيچ فعلى را بدون غرض و بيهوده انجام نمى دهد.

از طرف ديگر براى رسيدن به هدف، برنامه و راه ويژه اى لازم است تا هر پديده اى بتواند به هدفى كه براى آن آفريده شده است نائل گردد، و بر اين اساس، همه موجودات (جمادات، نباتات، حيوانات و انسانها) از يك هدايت تكوينى گسترده اى كه راه حيات و زندگى و حركت به سوى هدف را براى آنان ترسيم نمايد، برخوردارند. اين هدايت در مورد انسان از دو جنبه بايد مطالعه شود:

1.بعد فيزيكى و جسمانى

از بعد فيزيكى و جسمانى، كه هر يك از قواى بدنى انسان به صورت خودكار و بيرون از دايره اختيار انسان، كار ويژه خود را انجام مى دهد (مانند